söndag, juni 29, 2008

رویدادهای ماه جولای

اوضاع بحرانی ایران و تورکمنها

رویدادهای جهانی نظیر تغییرات جوی و گرمایش تدریجی کره زمین، خشکسالی ها و افزایش بهای مواد سوختی و غذایی و کمبود آن، جنگهای منطقه ای و سیاستهای متجاوزانه کشورهای توسعه طلب... در گوشه و کنار جهان تأثیر مخرب خود را بوضوح نشان داده واین خود در کشوربلا زده ایران نه به نفع پیشرفت و بهبود اوضاع سیاسی، اقتصادی و حقوق بشر، بلکه به تشدید خفقان موجود دامن زده وباعث فشار مضاعف علیه ملل غیرفارس ایران ازآنجمله تورکمنها می شود.ر
بدنبال عناد و لجاجت ج. اسلامی در شفاف ساختن فعالیتهای هسته ایش، عدم همکاری با بازرسان آژانس انرژی اتمی سازمان ملل متحد و قبول نکردن بسته پیسشنهادی کشورهای اروپایی (۱+۵)، اینک هم آمریکا و هم اتحادیه اروپا بدنبال اتخاذ تصمیم های جدیدی برای تنگتر کردن حلقه محاصره اقتصادی می باشند. نخست وزیر انگلستان گوردن براوان اعلام کرده که دولتش خواهان توقف فعالیتهای بزرگترین بانک ایران، بانک ملی می باشد. اتحادیه اروپا نیز تحریمهایی علیه نفت و گاز ایران اتخاذ خواهد کرد. این امر سبب منزوی شدن هرچه بیشتر ایران در سطح جهانی می شود مخصوصا با نزدیکتر شدن متحدانش چون سوریه و حماس به جبهه اسرایئل و آمریکا و ضربه به جنبش حزب الله لبنان پس از انتخاب رئیس جمهوری مسیحی، دیگر برای سردمداران ایران نه تنها در جهان، حتی در آسیای میانه و خاورمیانه نیز میدان تنگتر میشود. چه اینکه، این روزها تهران مقامات بلندپایه خودش را روانه کشورهای دوردست آفریقایی چون غنا و ... می کند تا شاید چند صباحی آنان را با سیاستهای بلندپروازنه خویش همراه سازد.
ر
شکاف در میان روحانیون حاکم و دسته بندی شدن آنها به گروههایی نظیر اصلاح طلب و اصولگرا و غیره هیچ تأثیری در شل شدن پنجه دیکتاتوران مذهبی از گلوی مردم نیست. افرادی نظیر حاتمی و غیره در واقع سوپاپ اطمینانی هستند که مانع از انفجار اجتماعی می شوند.
ر
افزایش نرخ تورم، گرانی کمرشکن، بیکاری و فساد و فحشا، اعتیاد و ارتشاء و رشوه خواری آنچنان ریشه تنومندی زده که امکان خشک کردن این بیماری مهلک با اصلاحات و روی کار آمدن مصلحان امکان ناپذیر است. این فساد و بدبختی فقط و فقط با ریشه کن شدن کل نظام و سیستم ممکن خواهد گردید.
ر

واما در جبهه تورکمنها!
ر

رژیم با ایجاد جو رعب و وحشت و برقراری حکومت نظامی اعلام شده و نیز با کشتار ماهیگیران تورکمن قصد زهرچشم گرفتن بیشتر را در تورکمنستان جنوبی دنبال میکند ولی افشاگریهای وسیع مبارزین تورکمن علیه جنایات جلادان رژیم در سطح بین المللی از آنجمله برپایی چند آکسیون اعتراضی در سطح اروپا، که آخرین آن توسط "کانون فرهنگی- سیاسی" در بروکسل در مقابل بنای پارلمان اروپا برگزار کرد، و نیز تلاش در راستای انتشار بیانیه اعتراضی توسط سازمان عفو بین الملل و غیره، سبب هرچه بیشتر منزوی شدن حاکمان تهران نشین در میان تورکمنها می شود.ر
شرکت یکپارچه و متحدانه تورکمنها در انتخابات نیز لرزه بر اندام پوسیده این رژیم وارد ساخت. با تمام شدن انتخابات دور دوم مجلس شورای اسلامی دو تن از نمایندگان تورکمن در حوزه انتخابی بندرتورکمن و آق غالا بیشترین آرا را کسب کردند که نماینده مردم تورکمن آقای فیروزی در همان لحظه نخست اعلام نتیجه حذف گردید و بجایش خواهرزاده منوچهر متکی به مجلس فرستاده شد، نماینده گرگان و آق غالا آقای ناصر ایزدی همین چند روز پیش حذف گردید.
ر
در تاریخ سی ساله رژیم ج. اسلامی این تنها نمونه بی اعتنایی رژیم به آراء تورکمنها نبوده، نیست و نخواهد بود. چرا که این رژیم با ملت ما دشمنی آشتی ناپذیر دارد. بعنوان مثال، در انتخابات مجلس خبرگان در سال ۱۳۵۸ کاندیداهای تورکمن شیرلی توماج و حکیم مختوم با اینکه از نماینده خمینی در گرگان، نورمفیدی بیشترین آرا را کسب کردند، ولی رژیم از قبول صلاحیت! این قهرمانان ملی تورکمن سرباز زده بود.ر

با بروز خشکسالی امسال دهقانان تورکمن با مشکل بزرگی روبرو هستند. روزگاری تورکمنستان جنوبی که انبار غله ایران محسوب میشد، اینک دهقانان تورکمن از اینکه امسال گندم مصرفی خود و خانواده شان را تهیه کنند در تردیدند. حکومت تاکنون هیچگونه اعلامیه ای و یا فرمانی مبنی بر اهدای کمک و یا سوبسید به دهقانان و کشاورزان مصیبت دیده از خشکسالی صادر نکرده است.
ر

با گسترش و فزونی فعالیتهای فرهنگی در تورکمنستان جنوبی، گردهمایی های هزاران تورکمن بمناسبت بزرگداشت روزهای شاعر ملی مان مختومقلی و دیگر مناسبتهای فرهنگی، چه در سطح منطقه و چه در سراسر ایران که همراه با لباس ملی و دوتارنوازی و زیبایی فرهنگ ملی مان وحشت و لرزه بر تن رژیم پوسیده وارد می کند، تا جایی که رژیم مجبور میشود گاها برای تبلیغ مقاصد خویش لباس تورکمنی بر تن عوامل خویش کرده آنرا به رژه و سان فرا میخواند.
ر
از سوی دیگر رژیم ج. اسلامی با نادیده گرفتن حتی کوچکترین حقوق انسانی ملت تورکمن همچون ممنوع ساختن پوشیدن لباس ملی زنان و دختران ما در مدارس و ادارات، غدغن کردن انتخاب اسامی تورکمنی به نوزادان ما، عدم رعایت اصل پانزده قانون اساسی خودساخته در تحصیل به زبان مادری، تخریب مساجد اهل سنت در بجنورد و فاضل آباد سعی در ضربه زدن به فرهنگ ملی مان دارد. یکی از دوستان تورکمن از داخل طی ارسال نامه به ما نوشت که بالاخره بعداز ۵۸ روز دوندگی و مراسله و مکاتبه با تهران توانست برای فرزندش نام تورکمنی برگزیند.ر

از همه آشنايان و دوستاني كه در اين امر ما را ياري رساندند تشكر و قدرداني مي كنم ، محبت دوستان را هرگز
فراموش نخواهم كرد. با تشكر فراوان عبدالحكيم نيازي دوم تير ماه 1387

********
خبرنامه امیرکبیر: دو دانشجو دانشگاه های سیستان و بلوچستان و دانشگاه آزاد لاهیجان خودکشی کردند. دختر دانشجو دانشگاه آزاد لاهیجان خود را از محل اتاق حراست دانشگاه در طبقه چهارم به پایین انداخته و جان سپرد و یکی از دانشجویان دانشگاه سیستان و بلوچستان نیز بر اثر فشارهای حراست دانشگاه با خوردن قرص خودکشی کرده است.ر
********
«تهران امروز»، روزنامه‌ای که در افكار عمومی، نزدیك به محمدباقر قالیباف شناخته می‌شد، شنبه شب از سوی هیئت نظارت بر مطبوعات لغو امتیاز شد. گفته می‌شود علت توقیف ویژه‌نامه‌ای است که این روزنامه روز شنبه اول تیر منتشر کرد، و در آن به انتقاد از عملکرد احمدی‌نژاد در زمان تصدی شهرداری تهران و دوران ریاست جمهوری‌اش پرداخته است.ر
********
کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران تاکید کرد که در ایران حاکمیت قانون وجود ندارد و هیچ شهروند ایرانی در امان نیست".ر
********
کشورهای حوزه‌ی دریای خزر توان نظامی خود را افزایش می‌دهند
ایالات متحده آمریکا آماده شرکت در احداث کشتی های نظامی و مراکز زیر ساختی برای نیروی دریایی قزاقستان است. ترکمنستان نیز قصد دارد نیروی دریای خود را تقویت کند. به همین دلیل این کشور در قبال مطالبات خود از بابت صدور گاز به اوکراین چند فروند ناوچه تحویل گرفته است. جمهوری آذربایجان نیز آمادگی خود را برای همکاری نظامی با ناتو و آمریکا برای تقویت نیروی دریایی خود اعلام کرده است.
ر
********

تهیه و تنظیم: واحد خبری "کانون فرهنگی- سیاسی خلق تورکمن"ر
جولای 200
8

torsdag, juni 26, 2008

Neşekeşlige garşy göreşiň
b
halkara güni mynasybietli
a

26-nji iyunda bütin dünýäde neşekeşlige garşy göreş güni bellenýär.

Bu günüñ bellenmegi bilen, adamlaryñ ünsi neşekeşligiñ özi bilen getirýän ýowuz dertlerine çekilýär. Bu ýaramaz keselden yaş ýetginjekleri saklamagyñ ýollary barada gurruñ edilýär. Neşekeşlige garşy göreşde ulanylýan usullar hakda maglumat berilýär.

Dünýäniň ösen ýurtlarda neşekeşlige garşy göreşe köp üns berilýär. Oňa köp pul serişdesi goýberilýär. Neşekeşlige baş uranlaryñ sany barada, bu keseliñ haýsy ýaşa we haýsy sosiýal gatlaga mahsusdygy dogrusynda maglumatlar ýygnalyp, analiz edilýär. Neşekeşleriñ neşaniñ haýsy görnüşini has köp ulanýandyklary, şol neşäni nädip tapýandyklary öwrenilýär. Şeýle-de ösen we ösýän ýurtlaryñ köpüsinde gije-gündiz işleýän telefon liniýalary ýola goýlan. Şol telefonlara mugtyna jañ edip, neşekeş spesiýalistyñ konsultasiýasyny alyp bilýär.

Häzirki döwürde, dünýäde, SPID kelseline duçar bolanlaryñ ýarysyna golaýynyñ neşekeşdigii anyklandy. Amerşkada ýýlda, neşe maddalaryny alkogolly içgiler bilen garyp ulanandygy zerarly 120 müñe golaý adam dünýäsinii täzeleýär.

Ýöne neşekeşlige garşy göreşiñ esasy usuly hökmünde, neşe maddalarynyñ söwdasy bilen meşgullanýan adamlara garşy, berk jezalaryñ ulanylmagy bolup durýar. Käbir ýurtlarda neşe maddalary bilen tutulan adamlar ölüm jezasyna ýa-da ömürlik türme tussaglygyna hem höküm edilýär. Beýleki ýurtlarda ilkinji gezek neşe maddalary bilen tutulan adam 10 ýyla çenli azatlykdan mahrum edilýär. Ýöne bu jenaýata ýene 2-nji gezek baş uranlar ömürlik türme tussaglygyna höküm edilýär.

Eýsem Türkmenistanda ýagadaý nähili? Saglyk ýoluna çykyp, iki ýana ýöremekden ýa-da dürli konferensiýalary geçirmekden başga, ýurtda giñden ýaran bu agyr kesele garşy gönükdirilen ýörite programmalar barmy, neşekeşligiñ ziýany barada propaganda ýöredilýärmi? Ýurtda neşekeşleriñ sany, olaryñ ýaşy, neşäniñ haýsy görnüşlerini ulanýandyklary hakda takyk maglumat ýygnalýarmy?

Neşe maddalaryny ulanyp başlan adamda nähili alamatlar peýda bolýar, Neşekeşlikden saplanyp bolýarmy, onuñ üçin näme etmeli, dogan, garyndaşlary näsaga bu meselede nädip kömek edip biler diýen soraglar, meseläniň çözgüdine derkar bolup biler.
Neşe ulanýan ýaşlarda köplenç sussy peslik peýda bolýär, fiziki taýdan ýetginjegiñ özuüni gowşak duýup başlaýr, öñ howes bilen meşgullanýan işlerine sowuk-sala çemeleşýär. Ene atalar hemişe öz çagalarynyñ ýagadaýna üns bermeli.

Ýagdaý Günorta Türkmenistanda diýseň agyr, sebäbi ol ýerde ne neşe söwdasyny edýäne garşy berk çäre görülýär, ne-de bejeriş usul ýeterlik. Ol ýerde maslahat berýän doktor ýa-da konsultanat ýok. Beýle ýagdaý biziň ýaşlarymyzyň aglabasynyň bu kesele duwçar bolup, bir topar maşgala ojagynyň ýkylmagyna, dürli sosiýal we ykdysady betbagtçylyklara alyp gelýär.

Biz ýaş ýetgençiklerimizi bu bela-beterden daşda durmaga çagyrmak bilen Tahran režiminiň neşe söwdasyny edýänlere garşy berek çäre görmegini talap edýärisç

Türkmen Halkynyñ Medeni- Syýasy Ojagy
26.06.2008

onsdag, juni 25, 2008

از ادبیات ملل برادر

نگاهی به زندگی و آثار نویسنده
ر
مشهور قیرقیز

ر

مرحوم چنگیز آیتماتوف
10.06.2008- 28.12.1928


ملت تورک دارای ادبیات و آفرینشهای ادبی غنایی می باشند. اگر بقول شرقشناس مشهور روس بارتولد فقط در میان تورکمنها شاعر ملی وجود دارد و آن مختومقلی است، قیرقیزها نیز با داشتن "حماسه ماناس" در بارور ساختن روح ملی ملت تورک آسیای میانه اهمیت بسزایی در عرصه ادبیات ملی ما دارند. از همین نسل است که چنگیز آیتماتوف در عرصه جهانی مطرح میگردد و با خلق آثار گرانبها، انقلابی در ادبیات شوروی جمهوریهای آسیای میانه برپا می کند. آثاری که به بیش از 170 زبان دنیا در بیش از 120 کشور بارها و بارها ترجمه و منتشر گردید و میگردد.ر

زندگی چنگیز آیتماتوف

چنگیز آیتماتوف 12 دسامبر 1928 متولد شد. پدرش تؤره قل آقا از اولین کمونیستهای قیرقیزستان بوده و در کادر رهبری این جمهوری در ناحیه "شکر" فعالیت میکرد. بدنبال تصفیه های خونین استالینی که تمامی رهبران ملی جمهوریهای آسیای میانه از آنجمله رهبران جمهوری تورکمنستان غایغیسیز آتابای، ندربای آیتاک ... تؤره قل آیتماتوف نیز به اتهام ملی گرایی و هوادار بورژوازی تیرباران میگردد. اکنون در نزدیکی بیشکک بنای یادبود این قربانیان وجود دارد.
ر
چنگیز 10 ساله بود که از پدر محروم گشته در دامان مادر پرورش می یابد. بعداز اتمام مدرسه ابتدایی بزبان روسی، در انیستیتوی کشاورزی ادامه تحصیل می دهد اما بعد تغییر رشته داده تحصیلات عالی را در رشته ادبیات در انیستیتوی گورکی در مسکو به پایان می رساند.
ر
نخستین آثار چنگیز در سالهای 1952 منتشر میگردد . این دوره از زندگی وی با خبرنگاری ویژه روزنامه "پراودا" در سال 1958 ادامه می یابد. وی در سال 1968 بعنوان مدیر اجرایی اتحادیه نویسندگان شوروی نائل گشت. در همان سال با نوشتن رمان "الوداع گل ساری" جایزه ادبی شوروی مفتخر گردید. در این رمان حکایت مردی کهنسال و اسب پیرش ترسیم می شود که آنها در ایام جوانی در جبهه جنگ علیه فاشیسم جنگیدند و اینک حتی نای گذشتن از کوه و رسیدن به دهکده شانرا ندارند. پیرمرد اسب محبوبش "گل ساری" را با چشمانی اشکبار در کوه ترک میکند...
ر
آثار چنگیز آیتماتوف که دگرگونی عمیقی در ادبیات شوروی بوجود آورده بود خوانندگان بیشماری را بخود جلب میکرد طوریکه در سال 1978 به وی عنوان "قهرمان کار سوسیالیستی اتحاد شوروی" داده میشود.
ر
بین سالهای 1964 تا 1985 وی بعنوان مدیر اتحادیه سینمایی قیرقیزستان مشغول بکار شده( در سال 1969 عضو فستیوال فیم کن و در سال 1994 بعنوان هیئت داوران فیلم بین المللی برلین منصوب گشت)، در سال 1985 بعنوان دبیر اول اتحادیه نویسندگان قیرقیزستان برگزیده میشود. در سال 1990 بعنوان مشاور م. گارباچوف منصوب و در بین سالهای 91-90 بعنوان سفیر به لوکزمبورگ فرستاده میشود. در سال 93 چنگیز بعنوان سفیر قیرقیزستان در بلژیک، هلند و لوکزمبورگ منصوب و همچنین بعنوان مشاور کشورش در اتحادیه اروپا، پیمان ناتو و یونسکو فعالیت میکند وی در سال 90 بعنوان نماینده مجلس به پارلمان قیرقیزستان نیز راه یافت.
ر
چنگیز آیتماتوف در دهم ژوئن سال 2008 بر اثر بیماری ریوی در بیمارستان شهر نورنبرگ آلمان دیده از جهان فروبست و در 14 ژوئن در کنار پدرش به خاک سپرده شد.
ر

آثار وی:
ر

مشهورترین آثار چنگیز آیتماتوف "جمیله 1958"، "اولین معلم 1967"، "الوداع گل ساری 1967"، "کشتی با بادبان سفید 1972"، "روزی به درازی قرن 1988" می باشد.ر

در رمان "جمیله" وی زندگی عروس جوانی را ترسیم می کند که شوهرش در جبهه جنگ جهانی دوم علیه فاشیسم می جنگد. جمیله هربار که نامه شوهرش را که به خانواده اش نوشته می خواند، متوجه میشود که شوهرش از وی نامی نبرده و حتی سلامی نیز به وی نفرستاده است. البته این رسم در میان مردمان آسیای میانه است که آنان اسم همسرانشان را نزد والدین بکار نمی برند و این رسم بعنوان نشانه ادب تلقی میشود. جمیله که از این امر غمگین و افسرده می شود بالاخره با مرد دیگری که بوی دلبسته بود خانه و کاشانه اش را ترک می کند.
ر

در رمان "کشتی با بادبان سفید" زندگی پسرک نوجوانی ترسیم میشود که از شکارچیان گوزن در ناحیه ایسسیق کؤل متنفر است. این شکارچی که ناپدری این نوجوان است عمرش را به شکار و نوشیدن ودکا صرف می کند. جوان هر روز به کنار دریاچه آمده به زندگی ماهیان که در زیر آب بدون غوغا و جنگ زندگی می کنند علاقمند میشود و آرزو میکند که در میان آنها باشد و بالاخره با انداختن خود به آب و غرق کردن خویش به نزد ماهیان میرود...
ر

در میان رمان "روزی به درازی قرن" اثر مشهور چنگیز بنام "مانقورت" گنجانده شد. در "مانقورت" که به چنگیز شهرت جهانی داد، جامعه ای را ترسیم میکند که بر اثر یورش دشمنان و به اسارت درآمدن برخی از افراد آن و تبدیل شدن آنها به انسانهایی که از جامعه خودشان و حتی نسبت به زبان مادریشان بیگانه میشوند، که دقیقا زبان گویای مردمانی است که در اسارت کولونیالیسم زندگی می کنند. این اثر چنگیز توسط کارگردان معروف تورکمنستان حوجاغولی نارلیف و با همکاری سینماگران کشور تورکیه به صحنه در آمد و در آن هنرپیشه معروف تورکمن مایاگؤزل آیمدووا رل مادر "یول آمان" را که از فرهنگ خودش بیگانه شده است را بازی میکند.
ر

از دیگر آثار چنگیز آیتماتوف به اکران سینما در آمدند: "اولین معلم- 1966"، "سلوی بویلیم، آل یازمالیم- 1977
ر" و جمیله- 1994" ر

چنگیز آیتماتوف به ادبیات و فرهنگ تورکمن مخصوصا شاعر ملی مان مختومقلی احترام بزرگی قائل بود و حتی چندین بار به تورکمنستان آمده در مراسم سالگرد مختومقلی نیز شرکت کرد.ر


یاد نویسنده بزرگ تورک از کشور قیرقیزستان گرامی باد !ر

ر25 ژوئن 2008
Makalany taýýarlap, ýörite «Medeni-Siýasy Ojak» üçin ýollan:Akmyrat Gürgenli
Milli sungatymyzdan

Esengulyñ saýrak bilbili
Sahna ussady, Opera aýdymçysy,
SSSR-iñ halk artiskasy

Annagül Annagulyýewa

Annagül 1924-nji ýylyñ 31-nji dekabrynda Esengulyda anden boldy. Ol türkmen Sovet opera aktrisasy. SSSR-iñ halk artistkasy (1965). Annagül sahna sungatyna 1941-njy ýylda Aşgabadyñ opera we balet teatrynda başlaýar, L. Şapoşnikovyñ «Zöhre-Tahyr» operasynda Zöhräniñ obrazyny ilkinji bolup sahnada janlandyrýar. Annagül özüniñ döreden her bir gahrymanynyñ daşky sypatyny, içki gylyk-häsýetini çuññur öwrenýär, her bir obraza döredijilikli häsiýet berýär. Ol şirin sesi, tebigy talanty bilen «Şasenem-Garypda» Şasenemiñ, «Kemine we kazyda» Ogulbegiñ, «Leýli-Mejnunda» Leýliniñ, «Ýevgeni Oneginde» Tatýananyñ we başga-da ençeme obrazlaryñ aýdyñ keşbini türkmen tomaşaçylaryna ýetirmekde öz ussatlygyny görkezdi. Ol kino sungatynda-da öz döredijilikli talantyny görkezdi: «Şasenem-Garypda» şa aýalýnyñ, «Daşgaladaky waka-da» Ene Garaýewanyñ, «Keç pelekde» Dürsoltanyñ, «Derýanyñ añyrsy—Serhetda» Heseliñ we birnäçe rollary ussatlyk bilen ýerine ýetirdi. Annagül Turkmennstanyñ medeniýetini, sungatyny ýokary götermekde bitiren hyzmatlary üçin, «Lenin», «Hormat nyşany» medallary, TSSR-iñ Ýokary Sovetiniñ Prezidumynyñ Hormat hatlary bilen sylaglandy.
(Rahmanow: Türkmen Sovet Ensiklopediýasy. T.1 s.155)


********

Annagül eneden ir galypdy. Onuň dädesi Esenguly etrabynyň belli gyjakçysydy. Oba adamlary gyjak dinlemek üçin Annaguly aganyñ öýüne gelerdiler. Tä yassyna çenli saz diñläp, söhbet edip oturardylar. Annagül saz diñläp, kellesini gyjak çalyp oturan kakasynyñ dyzyna goýup uwklap galardy. Onuñ üçin bü­tin barlyk ajaýyp heñlere eýlenendi. Adamlar dargap, gyjagyñ sesi ýa­tansoñ Annagüljik oýanyp, aglap başlardy, dädesi gyjagy täzeden eline alyp, gyzjagazy uwka gidýänçä, saz çalardy.

Aýlar-ýyllar kerwen gurap ge­çýär. Annagül Annagulyýewa 1936-­njy ýylda Aşgabatdaky Aýallar mugallymçylyk uçilisesine okuwa girýär. Ol aýdym-saz sapaklaryna, höwesjeñler gurnagyna gatnaşyp, ökde aýdymçy hökmünde tanalyp ugraýar. Horda-da, ýekelikde-de yzygiderli çykyş edýän gyz «Şähe­riñ iñ ökde aýdymçysy» diýen ada eýe bolýar.
1941-nji ýylda Türkmenistanda opera we balet teatryny açmak göz öñünde tutulýar. Bu teatryñ düýbüni tutmaga kömek bermäge Moskva­nyñ sazly teatryndan bilermenler çagyrylýar. Şol döwürde professio­nal aýdym-saz, teatr ugrundan okap ýetişen ýekeje-de türkmen spesialisti ýok diýen ýalydy. A. Şapoşnikow «Zöhre- Tahyr» dessa­nyna saz ýazypdy. Tahyryñ sazly keşbini döretjek aýdymçy tapylypdy. Ol Ýolaman Hummaý­ewdi. Emma Zöhräniñ ýokary ses üçin niýetlenilen ariýalaryny aýdyp biljek aýdymçy gyz tapylanokdy. Operany sahnalaşdyrmaly režissýor T.Şaraşidze uçilişede çykyş edýän owadan sesli owadan gyzy ýatlaýar. Ol wagt Annagül okuwy tamamlap, şol wagtky Krasnowodskide komsomol işinde işleyärdi.

Režissýor hökümet işgärlerine ýüz tutup, Annagülüñ täze açyljak tea­tra aýdymçy bolup işe getirilmegini gazanýar. Vokal mugallymy Anna­gülüñ sesiniñ has durlanyp, çylşyrymly aýdymlary ussatlarça aýtmagyny gazanýar. Uly simfo­niýa orkestriniñ sazlaşykly owazynyñ, köp sesli hor toparynyñ aýdymynyñ içinden geçip gidýän owadan ses saýlanyp durardy. Guýmagursak zehinli gyz islendik aýdymy emgenmän aýdyp bilýärdi. Türkmen Döwlet opera we ba­let teatry 1941-nji ýylyñ Sanjar (Noýabr-AG) aýynyñ 6-syna «Zöhre-Tahyr» operasy bilen açylýar. A.Annagulyýewanyñ döreden Zöhresi tomaşaçylarda uly täsir galdyrýar. On ýedi ýaşly, syrdam boýly, owadan gyz, hakykatdanam, dessandan çykana meñzeýärdi. Sahnadaky Zöhräniñ hoş owazy tomaşaçyny ýpsüz kökerip, özüne bendi edýärdi. Ol halkyñ di­linde dessana öwrülen, asyrlarboýy kalbyna siñdirip, aşyk bolan Zöhre­sidi!

Aýdymçy gyz özüne bildirilen ynamy ödejek bolup, irmän-arman ussatlardan sapak alýardy, täze kespleriñ üstünde işleýärdi, Ol özü­niñ bütin ykbalyny, zehinini şu tea­tra bagyş etdi. «Leýli-Mejnun», «Şas­enem-Garyp», «Gül-Bilbil», «Kemine we kazy» ýaly milli mukama ýugrulan operalar teatrda yzly-yzyna sahnalaşdyryldy. Bu operalarda An­nagül baş gahrymanyñ keşbini döre­dipdi. Ol soprano sesi bilen Leýli ýa Şasenem bolup aýdym aydanda, tomasacylar doñup diñlärdiler, Annagül meşhur režissýor Alty Garlyýew bilen halaşyp, durmuş gu­rupdylar. Alty Garlyýew opera we balet teatrynyñ baş režissýorydy. İki zehinli sungat işgäri agzybir maşgala bolup, ençeme täze döre­dijilik gözlegleri bilen sungatymyz­da öçmejek yz galdyrdylar. Olaryñ öýi sungat öýi ýaly şol döwrüñ döre­dijilik adamlaryny magnit ýaly özü­ne çekýärdi. Olaryñ iki ogul per­zende gözleri düşüpdi. Myrat bilen Nury Garlyýewler hem kino sun­gatynyñ isgärleridi, Myradyñ çaga­lary Serdar, atasynyñ ady dakylan Alty, Baýram, Leýli, Nurynyñ çaga­lary Atajan, Batyr dagy sungata sar­pa goýýan, dürli ugurlardan ýokary bilimli adamlar. Häzir segseni arka atan aýdyçymyza kiçi gelni Lýubow Garlyýewa seredyär. Meşhur sungat işgärleri çagalaryna, agty­klaryna sungata söýgi bilen birlikde edep-ekram, adamkärçilik sapaklaryny hem bermegi başarypdylar.
Daşkentiñ teatr we çeperçilik ins­titutynda okaýarkam, SSSR-iñ halk artisti A. Annagulyýewanyñ ömrüni we döredijiligini diplom işi edip alypdym. Bu iş boýunça Aşgabada gelemde, olaryñ öýüne barypdym. Olar işim bilen tanyşdylar. Annagül käte makullaýjylyk bilen baş atsa, Alty aga kagyza bellikler edýärdi. Soñra ol maña «Saz sungatyndan başyñ çykýar, syn ýazmaly bolsa aydyber» diýdi. Annagül daýza daş çykandan: «Opera režissýory hökmünde Annagulyýewanyñ sahna endikleri barada aýdaysañyz!» diýdim. Ol: «Ýok, ýok, men aýalymy öwüp biljek däl» diýip güldi.
1955-nji ýylda Moskwada türkmen mede­niýet günlerinde «Şasenem-Garyp» operasy hem görkezilipdi. Bu tomaşa meşhur saz döre­dijiler, saz öwrenijiler, režissýorlar uly baha beripdiler. Aýratynam, Şasenemiñ keşbiniñ aýratyn ussatlyk bilen ýerine ýetirilendigini belläpdiler. Bu barada «Pravda» gazetinde Moris Koval «Şasenemiñ kyn keşbini ýerine ýetiriji A.Annagulyýewa drama öwüşginli sesi­niñ täsiri, hyjuwy bilen keşbiñ üstüni ýetirýär. Onuñ millilige ýugrulan sesiniñ owadanlygy, saza bolan ukyby diñleýjileri haýran gal­dyrýar» diýip ýazypdy. Meşhur kompozitor Vano Muradeli «İzvestiýa» gazetinde «Şase­nemiñ keşbini ýerine ýetiren A.Annagulyýewa spektaklyñ ýüregidir» diýip belläpdi.
Tomaşaçylaryñ köpüsi «Şu gün Garyby ýa-da Şasenemi, Zöhräni ýa Tahyry kim oýnar­ka?» diýip, teatra jañ edýän ekenler. Her kimiñ aý­dymyndan üýtgeşik lezzet alýan öz söýgüli aýdymçysy bolýar. Bu bütin dünýäde hem şeýle. Şasenemi Annagulyýewanyñ ýerine ýetirýän güni teatryñ zaly hyryn­-dykyn dolardy. Aýdymçy saz ýa teatr ugrundan ýörite okuw mekdeplerinde-de, kon­serwatoriýada-da okamandy. Onuñ Alla tarapyn berlen te­bigy sesi, saza bolan ýiti ukyby, zähmetsöýerligi bar­dy. Opera we balet teatrynyñ ussat sazandalary, dirižýorlary, režissýorlar bi­len işleşmegi oña teatryñ çylşyrymly tärlerini ele alma­ga ýardam edipdi. Aýdymçy­nyñ döredijilik örüsi giñdi. Ol dünýä nusga bolar operalarynyñ ençemesinde baş zenan keşplerini döredipdi, Annagül Annagulyýewa daşary ýurtlaryñ ençemesinde, öñki SSSR-iñ respublikalarynda bo­lup, konsertler bilen çykyş edipdi. Bu zenan milli aý­dymlar bilen bir hatarda dü­nýä saz döredijileriniñ aý­dymlaryny hem ussatlyk bilen ýerine ýetirip, türkmen sun­gatyny şöhratlandyran aýdymçy bolup taryha girdi.
Dogduk mekany Esengula çykyşa baran Annagül çagalykda deñziñ owazyna goşup aý­dym aýdan ýerlerini küýsedi. Salamlaşýan ýaly ayaklaryny öpüp gidýän tolkunlary synlady. Ene mährinden ganmadyk gyzjaga­zyñ ýalñyz hossary kakasyna garaşyp, ony aý­dym bilen çagyrýan günlerini ýatlady. Häzir tomusky kluby hyryn-dykyn dolduran adamlar bolsa ady belli, ussat aydymça garasýardylar. Annagül ol gün Şasenemiñ, Leýliniñ, Gülüñ ariýalaryny, milli saz döredijileriñ eserlerini yzly-yzyna ýerine ýetirdi. Aýdymçynyñ obadaşlarynyñ öñünde joşup aýdýan aýdym­lary çaganyñ pessaýja ses bilen aýdanja aý­dymlary däldi, Ol owaz tolkunlary böwsüp geçip, Araba-Şama, Pereñe-Çyna ... ýetyärdi. Deñiz öz gyzynyñ gelenine begenýän ýaly joşýardy. Bu meşhur aýdymçynyñ sungatynyñ güýjüdi.


(Gurbansoltan Eje žurnaly 4/2008)
Makalany taýýarlap, ýörite «Medeni-Siýasy Ojak» üçin ýollan:
Akmyrat Gürgenli

tisdag, juni 24, 2008

ســؤز صــونغـاتــی
ر
(سیاسی دیالوگ نأدیپ آلنیپ باریلسا نتیجه لی بولار)

حأضیرکی چیلشیریملی سیاسی دؤورده، بیزینگ حالقیمیزا غارشی مکیرلی پلانلاری دوزیأن دوشمانلارا غارشی گؤرشمک سیاسی تایدان اؤرأن بای تجریبه و علمی آنالیز ادیجی آداملاری طالاپ ادیأر. یؤنه غینانساقدا بیزینگ سیاسی جمعیتیمیزده، سیاست عألمینده غالام بیلن گؤرشیأنلرینگ سانی آز ، اوسته سینه اولارینگ تجریبه لری اونچاقلی گویچلی بولمانسونگ، حاقیقی دوشمانا غارشی گؤنوکدیریلمی گویچ- غایرات، بیرک- بیرگه غارشی کینه دؤرتمأگه صرف ادیلیأر، بو بولسا آداملارینگ سؤزلری نینگ آزاشماغینا آلیپ گلیأن واقتی- دا آز بولمایار.ر

سیاست عألمینده گؤرشیأنلره، سیاسی واقعالارا علمی آنالیز بریأنلره "پولی تولوگ" دییلیأر. اولاریؤریته انیستیتوتدا یا- دا اونیورسیتتده بو باراداقی علمی درجه لرینی غازانیارلار. بو دییسنگ اؤرأن أهمیتلی علیم. هر اؤنگ یتن بو ایشه باش قوشوپ بیلمه یأر. بیزینگ آرامیزدا، عمومان سیاسی امگرانتلاریمیزینگ حاطاریندا غینانساغام بئیله عالیملیق درجه سینی غازانانا من-أ دووش گله موق. حالقمیزینگ دورموشینا دگیشلی سیاسی واقعالارا دولی و دوغری آنالیز برمکده اجیز گلیأن طاراپلاریمیز گؤزه ایلیپ دوور. دوشمانلاریمیز بولسا اینگ یؤنه کی مثاللاردان اولی پروپاگاندا ماقصاتلاری اوچین پئیدالانیپ، اؤز حالقی نینگ شهراتینی اؤسدورمأگه سینانشیارلار. تورکمنلرینگ یولا قویان اینترنت سایتلاریندا بولسا کؤپلنچ باشغا بیر سیاسی توپارلارینگ یا- دا خبر آگنتلیکلری نینگ یایرادان ماغلوماتلاری، آنالیز ادیلمزدن، یا- دا یوزله ی پیکیر یؤرتمک بیلن غایتادان یرلشدیریلیأر.
ر

سیاسی آنالیز، یا- دا دیالوگ اؤرأن ساویق غانلی لیق، ثبوت ادیجی دلیللری بیان اتمک بیلن آلنیپ باریلمالی. غانی غیزغینلیق بیلن، دویغولارا چولاشیپ، آغزینگی کؤپرجکله دیپ،تهمت آتیجیلیق أهنگ بیلن چیقیش ادیپ، بیر یره باریپ بولماجاغی اؤز-اؤزیندن بللی بولسا گرک. (دلایل قوی باید و معنوی، نه رگهای گردن به حجت قوی) اساسان غارشی طاراپینگ پیکرینی قاوی دینگلأپ، اونگا حورمات قوییاندیغیمیز بیلن، ایلالاشمایان زاتلاریمیزی اورتا آتمالی. بولارینگ أهلیسی هممأمیزه آیدینگ بولسا گرک. یؤنه دورموشدا بو شئیله بولیارمی؟ کأبیر میثاللاری آلیپ گؤره یلینگ:
ر
ایلدشیمیزینگ بیری، 1924- نجی یئلدا عثمان آخونینگ یولباشچیلیغینداقی گؤرشه "جمهوریت حرکتی دییمأن، ارضاشاه غارشی آیاغا غالما" دییپ، بو واقعانی حأصیتلندیریپ، بیر-ایکی ماقالا یازدی. تاریخچی حؤکمینده من اونونگ بو پیکری بیلن ایلالاشاموق، یؤنه من اونونگ اؤزی بیلن دأل- ده غارایشینی تانقیت ادیپ بیلرین، "بورنینگ غیشیق، گؤزینگ غیشیق" دییپ، اونونگ شاخصیتینی کمسیدمأگه آصلا حاقیم یوق. یؤنه چیگ سویت امن آدامزات کأماحال غیزماچلیق ادیأر. بو حأصیت مانگا- دا ماخصوص بولوپ بیلر، یؤنه باشارساق اوندان غاچا دورمالی.
ر
یئنه بیر میثال: قولایدا بیر ایلدشیمیز- من اونونگ کیمدیگینی بیله موق، یؤنه تورکمندیر اؤیدیأن، باشدا دورلی آتلار بیلن وب- لاگ لاری یولا قویوپ، باشغا بیر اینترنت سایتلارینا غارشی گؤرشجگینی ایغلان ادیپ گلیأر. بو البته اونونگ اؤز بیلجک ایشی. باشغالارینگ شاخصیتینی کمسیدمأن، یرسیز- یره تهمت آتمان، سیاسی دیالوگی یولا قویوپ بیلر. یؤنه غینانساق- دا ایش بیر علمی- تانقیدی آنالیز یا- دا پیکیر چارپیشیغیندان حاص، شخصی مسئله لره گؤنوکدیریلیأر. یازیلیان زاتلاردا آداملارینگ مرتبه سی کمسیدیلیأر. اوسته سینه ماقالانی یازیانینگ و اونگا جوغاپ بریأنلرینگ حاقیقی آتلاری بللی بولمانسونگ، تهمت بازاری غاتی رواچلانیار. تورکمنلرده عجایپ بیر ناقیل بار: "دویأ مونوپ حاطابا بوقوپ بولماز= شتر سواری دولا- دولا نمیشه". حاوپسوزلیق یاغدایی آشا قورقونچ و گویچلی بولمادیق شرطلرینده ماقالانی یازیانلار و اونگا جوغاپ بریأنلر اؤز حاقیقی آتلاری بیلن چیقیش اتسه لر بیر توپار شک- شبهه لرینگ آرادان گؤتریلمگینه سبأپ بولاردی.
ر

پیشک- ینگ، گویجوگینگ یا- دا اشه گینگ صوراتلارینی قویوپ، غارشیداشیمیزی اولارا منگزتمک بیلن آغیزآلالیق اودونی توتاشدیرماقدان هم- ده غانیم دوشمانلاریمیزا کمک اتمکدن باشغا نأمه غازانجاق!ر
کأشکی بولارینگ یرینه، بوسغونلیقدا یاشایان دولتلریمیزینگ اساسی قانونینی، حزبلری نینگ یاغدایئنی، اولارینگ نأدیپ اوستونلیک غازاناندیقلارینی، ملی مسئلأنی، بیرنأچه دیللی لیگی چؤزمکده غازانان تجریبه لرینی اؤوره نیپ، اونی ایلدشلریمیزه یتیرسک، اولی حیذمات اتدیگیمیز بولمازمی؟

ایندی شاخصی دورموشیمدان بیر میثال:
ر

سونگقی گونلرده شو سطرینگ آوتورینا یرسیز یره هجوملر آرتیپ باشلادی، اولار منینگ پیکریم بیلن دأل، شاخصیتیمه غارشی تهمت آتیجی، ییگرنچ و پایئش سؤزلری آیدیارلار. نأمه میشین، حامانا پلان وب- لاگی یولا قویان من میشیم. "دیله گلدی بیله گلدی" دییلیشی یالی، منینگ هیچ حیلی وب- لاگیم یا- دا سایتیم یوق. منینگ ماقالالاریمی اوزال "تورکمنصحرا- اورگ"- دا ایندی بولسا "کانون فرهنگی- سیاسی خلق تورکمن" ینگ سایتیندان اوقاپ گلیأرسینگیز.ر
من 30 یئل چمه سی ایزی گیدرلی ماقالالار بیلن چیقیش ادیپ گلیأرین. ایندی 20 یئل چمه سی دینگه آقمئرات گورگنلی آدی بیلن یازیپ گلیأرین. موندان باشغا آت بیلن آصلا چیقیش اده موق. من بو آدا غاتی بویسانیارین. سبأبی آخمات آخوندوف گورگنلی، فاشیسمه غارشی گؤرشده وپات بولدی، بیرتوپار علمی ایشلر یازدی، من- ده شولار یالی عالیم بولماغی نیت ادینیأرین. شونگا گؤرأ بو آدا چأکسیز حورماتیم بار، اونگا غاتی بویسانیارین. من اؤز ماقالالاریمی نینگ یانیندا صوراتیمی هم ای- میل آدرسیمی- ده یرلشدیریأرین. هیچکیمدن- ده قورقیم یوق. بلکی- ده بولار منینگ یازیش استیلیمه بلد دألدیرلر. منینگ گویجومی- قوواتمی حایسی اوغرا صرف ادیأنیمدن خبرسیز بولسالار گرک. شول سبأپدن اگر- ده شئیله هجوملر بللی ماقصاتلار اوچین ادیلمه یأن بولسا، اونونگ ساویلیپ گچجکدیگینه اینانیارین. پردأنینگ سیریلیپ، حاقیقات نوری نینگ یاغتی سالجاغینا دولی اینانیارین.
ر

بیزینگ کأبیریمیزینگ دوشن یاغدایی شو مثالی یادینگا سالیار:
ر

دوزاخدا گنأکأر بنده لری اولی بیر غازاندا یاقیارلار- دییأر. هر غازانینگ باشیندا الی نایزالی غاراویل، غاچیپ آتماغا سیناشیارلاری دورتوپ، غازانا آتیار- دییأر. همه غازانلارینگ یانینداقی غاراویللار آیاق اوستونده دوروپ، دینگه تورکمن غازانی نینگ غاراویلی کؤلگه ده اووقلاپ یاتیر- دییأر. اونگا: "سن نأمه بئیله بوش- بیکار یاتیرسینگ، بلکی تورکمنلر غازاندان غاچیپ گیدسینلر" دییأرلر. اوندا غاراویل: "بای- بوی، غاچماق نیرده، غایتام غاچیپ چیقماغا سینانشیانلاری، بئیله کیلر آیاقلاریندان آسلیشپ، اؤزلری بیلن باشلاریناغای، منینگ غاراویللیق اتمگیمه گرک یوق" دییأر.ر
شونگا گؤرأ ایلدشلر! غایرات ادیلینگ، "ایل گویجی، سیل گویجی"، "آغزی بیره تانگری بییر، آغزی آلانی غانگری بییر" دیین فهمه قوللوق ادیلینگ.
ر
آقمیرات گورگنلی
ژوئن 2008

måndag, juni 23, 2008

“Pelek seniñ bu döwletli gerdanyñ
Biziñ sary öwrülmezmi, gelmezmi ?
Läşin ýere saldyñ niçe bendäniñ
Zemin, ynsap eýlemezmi, dolmazmy ?”
Magtymguly

Hormatly Ýüsüp Dibaýi !

Söwer balañyz, arkadagyñyz Welýar nerresäni şeýle bimahal,
örän ir elden bermegiñiz bizi-de gaty gynandyrdy.
Welýar nerresäniñ jaýy jennetden bolsunç
Size sabyr dileýäris.

Hormat bilen:
Türkmen Halkynyñ Medeni- Syýasy Ojagy
22.06.2008
فیتلرشدن سایت خبری و فرهنگی "تورکمنصحرا. اورگ" توسط ج. اسلامی را بشدت محکوم کرده، آنرا نشانه جدی سانسور آزادی بیان و اندیشه می دانیم.ر
کانون فرهنگی- سیاسی خلق تورکمن
ر
۲۲ ژوئن ۲۰۰۸

söndag, juni 22, 2008

ر20- نجی ژوئن حالقارا بوسغونلار گونی!ر

یر شاریندا بولوپ گچیأن غانلی چاقناشیقلار، دیکتاتور رژیملرینگ اؤز حالقینا، ایلایتا- دا اونونگ اینتلله گنتسیا/ روشنفکرلر غاتلاغینا بریأن غیسیشلاری نتیجه سینده میلیونلارچا آدام اؤی- اؤوزارلارینی ترک ادمأگه مجبور بولیار.
گونباتارینگ اؤسن دولتلرینه سیغنان بوسغونلار، تأزه دولت ده اینتگراتسیا بولماغی باشاریان بولسالار، چین، هیندیستان، مالایزیا، تایلاند و بنگلادش، بوسغونلار باباتیندا دونیأنینگ اینگ یاراماز یورتلاری حاساپلانیار. بو بارارادا حالقارا بوسغونلار گونی مناسبیتلی، دونیأ مؤچبرینده گچیریلن بارلاغی اساسیندا خبر بریلدی. 2007- نجی یئلدا گچیریلن شول بارلاغینگ نتیجه سینده آدی آغزالان دولتلرینگ حاطارینا عراق و اورسیت- ده گیریزیلیأر. بو باراداقی بارالاغی حکومته دگیشلی بولمادیق بیرلشن اشتاتلارداقی بوسغونلار و امگیرانتلار کامیته تی گچیریأر. شول ماغلوماته گؤرأ 2007- نجی یئلینگ آیاغینا چنلی دونیأ مؤچبرینده 14 میلیون ادام بوسا- بوشلیق ادمأگه مجبور بولوپدیر.
ر

ایران اسلام رژیمی نینگ ظولمونا چیدامان یوزلرچه تورکمن ماشغالاسی- دا دونیأنینگ دورلی دولتلرینه سیغینماغا مجبور بولدی. اگر سوئد یا- دا آلمان یالی دولتلر بیزینگ ایلدشلریمیزه دؤوره باپ ممکینچیلیک دؤره دیأن بولسا، اؤز آتا واطانیمیز دییپ باران تورکمنیستانیمیز، غینانساقدا بیزینگ ایلدشلریمیزه اونچاقلی مأحرلی غوچاق آچیپ بیلمدی. حتی غاراشسیزلیق دؤورینده- ده بوسا- بوسلیق ادن ایلدشلریمیزه واطانداشلیق حقوقی، پاسپورتی بریلمدی، اولارا اوچونجی بیر دولته گیتمأگه ممکینچیلیک دؤره دیلمدی.
ر
آدام حقوقلاری نینگ أهلی عمومی جارناماسیندا هر بیر انسانینگ بوسا- بوسلیق اتمأگه هم- ده اؤز اؤیونه دولانیپ بارماغا حاقلی دییلیأر.ر
بیز أهلی بوسغونلارینگ، شول ساندان تورکمن ایلدشلریمیزینگ اؤز اوجاقلارینا دولانیپ بارماغا شرطینگ دؤره دیلمگینی ایسله یأریس.ر

مدنی- سیاسی اوجاق (کانون فرهنگی- سیاسی خلق ترکمن)ر
ر20 ژوئن 2008

torsdag, juni 19, 2008

از ادبیات بالنده و انقلابی مان
بمناسبت 65- مین سالگرد شهادت
ر
احمد آخوندوف گورگنلی در نبرد علیه فاشیسم هیتلری



(1943- 3/23/1909)
آکادمیک، شرقشناس و ادیب مشهور
آخــمات آخونـدوف گـورگـنـلـى

توركمن اوغلى آرلاپ گيرسنگ ميدانا،ر
يان يولداشينگ كسگير قليچ، آت بولسون.
ر
گؤروغلى دك قدرت گؤركز دوشمانا،
ر
أهلى ايلينگ بوتين حالقينگ شاد بولسون.
ر

(ا. گورگنلی)

مرحوم احمد گورگنلی در سال 1927 اندکی پس از اشغال تورکمنستان جنوبی توسط قوای نظامی رضاخان بهمراه برادرش عبدالله به تورکمنستان شمالی پناهنده شد. پس از اتمام تحصیلات ابتدائی و متوسطه در آشغابات برای ادامه تحصیل عالی به لنینگراد رفت و مشغول تحصیل در انیستیتوی شرقشناسی شد. دوره اسپرانتوری اش را سپری میکرد که فاشیسم هیتلری به سرزمین شوراها هجوم کرد. احمد، ورقه مرخصی تعطیلات تابستانی اش را به مدیر دانشگاه برگردانده بطور داوطلبانه عازم جبهه جنگ شد و
در نبردی قهرمانانه علیه فاشیسم هیتلری در ژوئن 1943 بشهادت رسید.ر
ما ضمن گرامی داشت یاد این عالم و ادیب ملی مان مختصری از زندگی نامه وی را که توسط آقمیرات گورگنلی به زبان تورکمنی تهیه شده را به خوانندگان مان ارائه می دهیم.
ر

راهش پر دوام و یادش گرامی باد
کانون فرهنگی- سیاسی خلق تورکمن
ژودن 2008
********
آخمات گورگنلى نينگ ترجيمه حالى

گؤرنوكلى توركمن ادبياتچـيسى آخمات-آخوندوف- گورگنلى 1909- نجى يئلينگ 23- نجى مارس آيئندا گورگن يايلاسى نينگ كوْميش دپه سینده دونيا اينيأر. دأده سى ارجب آخون اؤز دؤورىنينگ سوادلى آدامسى بولوپدير. آخمادينگ "آخوندوف" فاميلياسى هم دأده سى نينگ آخون بولماغى بيلن باغلانشيقـليدير. گورگنلى بولسا آخمادينگ ادبى لاقاميدير. بو لاقامى اول، اؤزىنينگ اؤنوْپ-اؤسن يرلرىنينگ آدلانديريشى بويونچا ادينيپدير.
ر
آخمادينگ ياشليق دؤرى قالاقـوپلى يئللارا قابات گليأر. ايران چأگينده ياشايان توركمنلرينگ اؤز-اركينليك اوغـرونداقى گؤرشلرى 1916- نجى يئلدان سونگرا بارها مؤج آليار. بو گــؤرشه ياردام برمك اوچــين شول يئــللاردا « ياش تورك انقلابچـيلارى» توركمنلرينگ آراسينا گليپ، بولارينگ ملى روحونى و گؤرش ممكينچيليكلرينى آرتديرماق اوغـروندا آلادا اديأرلر. كوميش دپه ده حاربى تعليم- تربيه بريأن مكتب آچيليار، آرشيو ماترياللاردا كوميش دپأ گلن توركلرينگ آدلارى قادير افندى، جمال بگ، مأتى افندى، مصطفى بگ، خدايار افندى، مرادبگ، سلطان پاشا دييليپ گؤركزيليپدير. بو توركلر اورتا آسیادا بلشویکلره غارشی گؤه شن تورک افسری انور پاشانینگ حاطاریندادیلار، انور پاشا اؤلدوریلندن سونگرا، اولار تورکمنصحرانینگ اوستی بیلن يورتلارينا دولانيپ باريشلارينا، كومیش دپأ گليأرلر. بو مكتبه قیات حانینگ چاولیغی اوغلى لألى حان مديرليك اديپدير و اؤزى- ده حاربى اوغوردان اوقوچيلارا ساپاق بريپدير.
ر

شول مكتب- ينگ سونگراقى دؤورلرده اولى شهراته يـتن، علمى تايدان باهاسينا يتيپ بولماجاق حازينالار بولوپ يتيشن شأگردلريندن ايكى سانى آخمات بوليار. اولاردان بيريسى آخمات قاراداغـلى، بئيله كيسى بولسا آخمات صاياتلى يا- دا آخمات آخوندوف گورگنلى دير.
ر
توركمنيستانلى يازيجى قاسم نورباتف، عاليم آخمات گورگنلى نينگ ادبى ميراثينى قايتادان ايشلأپ، حالق كؤپچوليگينه يتيرمكده آلادا اتدى. اونينگ تقلاسى بيلن 1992- نجى يئلدا آخمات گورگنلى نينگ «گورگن جلگه لرى» آدلى كتاب چاپ اديلدى. اونينگ سؤزباشى سيندا آخمات گورگنلى نينگ ترجيمه حالى باراسيندا شئيله ديـيليأر:
ر
«آخمادينگ چاغاليغى و يتگينجكليگـى كوْميش دپه، اسنغـولى، بالقان هم شاقـادام تؤوه ركلرينده گچيپدير. اول باشلانغيچ سوادى دأده سى ارجب آخوندان آليار. سونگ تورك و پارس يـدى يئلليق مكتبى تماملايار. 1926- نجى يئلدا آقاسى عبدالله بيلن كوْميش دپه دن توركمنيستانا گليأر. آخمات آشغاباتـداقى ايشچى ياشلار مكتبينده اوقووا باشلايار. اوندا 4 يئل اوقاپ، اورتا بيليم آلانسونگ، توركمنيستان حالق مغاريف كميسرليغى نينگ يؤريته ايبرمگـى بيلن 1930- نجى يئلدا لنينگرادينگ(حأضيركى سانكت پطربورگينگ) تاريخ- فيلاسوفيا و ادبيات اينيستيتـوتينا اوقووا گيريأر. 1932- نجى يئـلدا اينيستيتـوتـينگ سونگقى كورسيندا اوقاپ يؤركأ شوروىنينگ عليملار آكادمياسى نينگ گوْندوغار اؤوره نيش اينيستيتوتى نينگ علمى ايشگأرى بولوپ ايشه يرلشيأر. 1933- نجى يئلدا لنينگرادينگ- سونگ آدى اوْيتگه ديلن دؤولت تاريخ لينگيويستيك (ديل شناسليق)اينيستيتوتى نينگ ادبيات بؤلوْمينى تاماملاپ آشغابادا دولانيپ گليأر.
ر
1940-1933 نجى يئللاردا توركمن دؤولت علمى- درنگوو ديل و ادبيات اينيستيتوتى نينگ ادبيات بؤلوْمينده ايلكى كيچى، سونگ اولى علمى ايشگأر بولوپ ايشله يأر. شونونگ بيلن بير حاطاردا آشغابات دؤولت پداگوكيك اينيستيتوتيندا معلم چيلك اديار. 1940- نجى يئلدا يـنه- ده لنينگرادا اوقـووا گيديار. بو يرده شوروىنينگ عليملار آكادمياسى نينگ گوْندوغارى اؤوره نيش انيستيتوتى نينگ لنينگراد بؤلومى نينگ آسپرانتوراسيندا (فوق ليسانس) اوقـيـيار.
ر
ايكينجى جهان اورشونگ باشلانماغى بيلن، اونگا آسپرانتورانى دولى تاماملاماق ميسسر ادمأندير. آخمات گورگنلى آسپرانتـورادا، بيله اوقيـيان يولداشلارى (ناغيم آشيروف و حوجه بردى خانف) بيلن بيرليكده توموس روغصادينا آشغابادا قايتماق حاقينداقى شهادت نامه لارينى ايزينا قايتاريپ، اؤزلرينى قيزيل قشونينگ حاطارينا آلينماقلارينا راضى بوليارلار. شئـيله ليك بيلن آخمات گورگنلى يولداشلارى بيلن بيرليكده الينه ياراغ آليپ لنينگرادينگ قـوراغـينا قوشوليار و 1943- نجى يئلينگ تومسوندا سؤوش ميدانيندا قـوربان بوليار.
ر
آ. گورگنلى اؤزىنينگ قـيسغا عـمرينده چپر دؤرديجيليكده، ادبيات علميندا پداگوكيكادا بير نأچه ايشلر بيتيردى. اول بو اوغـورداقى دؤره ديجيليك عألمينه قوشغى يازماق بيلن قدم قويـيار. آ. گورگنلى 19- نجى عاصرينگ آياغيندا، 20- نجى عاصرينگ باشئندا اؤزىنينگ دؤره جيليگـى بيلن ايز قويماغى باشاران الله قـولى شاهيرينگ آغـتيغى دير. الله قـلى شاهيرينگ قوشغولارى ياش آخمادينگ قالبيندا شعـريت عألمينه بولان ايلكينجى اوچغونلارى اوريار.
ر
آ. گورگنلى نينگ ايلكينجى قـوشغــوسى مطـبوغــاتـــدا «توركمنيستان جمهورييتى نينگ ايكى يئلليق بايرامينا» آدى بيلن 1927- نجى يئلدا « دايحان» غازیاتیندا چاپ اديليأر. شول دؤورده آخمات دينگه آخوندوف فاميلياسى بيلن دأل- ده، ايسم، صاياتلى (صيادى) فاميلياسى بيلن هم مطبوغاتدا چيـقـيش اديپدير. آصليندا صيادى، آخمادينگ ايراندا پارسلاشديريلان صاياتلى فاميلياسى نينگ گؤرنوْشيدير. [صاياتلى قرينجيك تيره سى نينگ بير شاخاسيدير]
چاغاليقدا، ياشليقـدا گزن يرلرينگ، اونونگ طبيغاتى، گؤرنوْشى، انسانينگ حاقيداسيندا سوْيجى يادلاما بولوپ هميشه ياشايار. شول يادلاما، اونگا روحى گويچ بريأر، الهام آتـينى قآناتلانديريار. آ. گورگنلى نينگ «چاروالار»، « داغلار»، «بالقانا» يالى بيرنأچه قـوشغـوسى اولى اهميته ايه دير.
ر

رستم- افـراسياب دعـواسيـن گؤره ن،
ر
اسكندر، جمشيده قـول بولوپ گزن،
ر
چنگيز دؤكن قانيندا قـولاچلاپ يوْزن،
ر
تيمورينگ ظولميندا انگره شن داغلار.
ر

بير ياندان حيوه حانى، بير ياندان ايـران،
ر
انچــمه عاصيرلار اتـــديلر ويـــــــــران،
ر
اوبانگ "حاتـاپ قالا"، بير يرده قــونمان،
ر
گؤچى آرقـــاسيـــندا، بيــرلشن داغلار.
ر

آ. گورگنلى دينگه بير توركمن ديلينده دال، ايسم روس، پارس و تورك ديللرينده هم شيغيـر دوْزمـكده گوْيجونى سيناپدير. اونونگ روس ديلينده يازان « گورگن» آدلى قـوشغوسيندا اؤز اؤنوْپ-اؤسن يوردى، چاغاليغى نينگ گچن يرلرى گورگن حاقيندا يازان قـوشغوسينى اوقيپ، انسانينگ واطانچيليق دويغوسى نينگ، اونونگ قالبيندا ميداما كؤرأپ دوريانليغينا توْيس يوْركـدن اينانيارسينگ. يـنه- ده پارس ديلينده يازان «كـى خواهد شد؟» (حاچان بولار) آدلى شيغرينى اوقيپ، ايرانلى لارينگ حاچان اركانا گزجكديكلرى بارادا فكر يؤره د نديگينى آنگيپ، اونونگ آغيسينى آغلان اوغلونينگ اويلارينا دويغوداشليق بيلديريأرسينگ.
ر

آ. گورگنلى نينگ ادبياتى اؤره نيش علمينداقى بيتيرن حيذماتلارى هم چأكسيز اولى دير. اونونگ توركمن كلاسيك شاهيرلارى خصوصان- دا آزادى، ماغتيمغولى، غايـبى، شاه بنده، ملانفس، سيدى، ذليلى، كمينه و اولارينگ دؤره ديجيليگـى دوغروسينداقى مقالالارى بيزينگ ادبياتى اؤوره نيش علمیميزا مهم قـوشانت بولدى. بولاردان باشغا- دا قورقوت آتانينگ كتابى، گوندوغار ادبياتى نينگ أگيرتلرى نوايى، فضولى نينگ دؤره ديجيليگـى باراداقى ادبى مقالالارى آ. گورگنلى نينگ ادبيات عألمى نينگ سيرلارينى اؤگده بيليأن عاليم حؤكمونده تانيتدى. اول يوقاردا آغـزالان توركمن كلاسيك شاهيرلارى نينگ اثرلرينى ايلكينجيلرينگ بيرى بولوپ چاپا تاييارلاماقدا هم اولى حيذمات بيتيردى. موندان باشغا- دا آ. گورگنلى نينگ 30- نجى يئللارينگ اورتالاريندا ماغتيمغولى و اونونگ دؤره ديجيليگـى حاقيندا اولى مؤچبرلى علمى مونوگرافـيك كتاپ يازانليغى حاقيندا هم ماغلومات بار. اما بو توتوملى ايش هنيز بو گوْنه چنلى گينگ اوقيجيلار كؤپچوْليگينه يتيـريلمأن گليأر.
ر
آ. گورگنلى، مأتى كؤسأيف بيلن « توركمن كلاسيك ادبياتى نينگ سؤزلوگينى» هم تاييارلاپدير. گؤوريم تايدان اولى بولماديق شول ايشه 1942- نجى يئلداقى يازان سينيندا فيلولوگيا عليملارينگ شول واقـتـقى كانديداتى باىمحمد قارريف شئيله بها بريـپدير: « علمى ايشگأرلر آ. گورگنلى و مأتى كؤسأيف- ينگ دوْزن سؤزليگـى اؤرأن قـيزيقـلى و آلقـيشلانمالى ايشدير. بو سؤزليك توركمن كلاسيكى ادبياتيندا دوش گليأن دوْشنوكسيز يا آز دوْشنوكلى سؤزلرينگ كؤپوسينى اؤز ايچينه آليار. اونونگ داشيندان- دا سؤزليكده يرلشديريلن سؤزلره كلاسيك شاهيرلاريمزينگ دوْرلى اثرلريندن كانكرت(آنيق) بللى هم گؤزل مثاللار گتيريليپدير. بو بولسا سؤزليگينگ ينه بير پارخلى ليغيدير».
آ. گورگنلى نينگ توركمن حالق دؤره ديجيليگينى، حالقينگ گچميشينه، شو گونوْنه دگيشلى اتـنوگرافيك ماغلوماتلارى توپلاماقـداقى بيتيـرن حيذماتلارى هم آيراتين بلله مأگه مناسپدير. اول فولكلورا و اتـنوگرافيك ماغلوماتلارا دگيشلى گوْررينگلرى قاوى بيليأن آداملارينگ ديليندن گوْنه بيـيرين يازيپ آلماقليغا اولى أهميت بريپدير. شول ماقصات بيلن توركمنيستانينگ كوُپ يرلرينى دؤره ديجيليك ايشى بيلن آيلانيپ چيـقـيدير. توركمنيستان عليملار آكادمياسى نينگ قوليازمالار فونديندا آخمات آخوندوف گورگنلى نينگ توپلان فولكلور اثرلرىنينگ دوْرلى ژانرلارينا(موضوع) دگيشلى اؤز الى بيلن يازان ماتريال لارىنينگ بيرنأچه سى ساقلانيار. توركمن فولكلورى و اونونگ حيل لرى حاقـيندا روحـى عـلـيف بيلن بيله ليكده يازان مقالاسى– 1935- نجى يئل– آ. گورگنلى نينگ دينگه بير حالق دؤره ديجيليگينى توپلايجى آدم بولانليغينا دأل، ايسم فولكلور ژانرلارىنينگ تالانتـلى تئوريتيكى بولانليغا هم گوأه گچيأر.
ر
قـيسغاچا گؤريپ گچيشيميز يالى، آ. گورگنلى گؤرنوكلى ادبياتچى، شاهير، پروزاچى، فولكلورچى، ترجيمه چى، پداگوك- متوديست. اما شو چاقا چنلى بو كؤپ قيـرانگلى ذهينينگ ادبى ميراثـينى اؤوره نمكده، اونونگ قيسغا عمرينده يأديگار قويان اثرلرينى توپلاپ نشر ادمكده ثبوتـلى بير ايش اديلمأن گليأر.»
ر

********
عاليم آ. گورگنلى دن اوقـتاى و آلتـاى آدلى فـرزندلر يأديگار قالدى. 1936- نجى يئلدا دوغلان اوقتاى دان 4 اوغـول بيلن اوْچ قـيز اؤنوْپ-اؤسدى. اوغوللارينگ بيريسى آ. گورگنلى نينگ آدينى گؤتريأر. 1938- ده دوغلان آلتاى بولسا اؤرأن اير يانگـى 15 ياشينگ ايچينده - 1953- نجى يئلدا- آرادان چيقيار. آ. گورگنلى نينگ فـرزندلرى حأضير نفت داغ و آشغابات شأهرلرينده ياشايارلار.ر
يادلاماميزينگ سونگوندا شاهيرينگ 1943- نجى يئلدا يازان « بولسون» آدلى قـوشغوسيندان بير ايكى كوْپلت گتيرمگـى ماخول گؤرديك:
ر

توركمن اوغلى آرلاپ گيرسنگ ميدانا،
ر
يان يولداشينگ كسگير قليچ، آت بولسون.
ر
گؤروغلى دك قدرت گؤركز دوشمانا،
ر
أهلى ايلينگ بوتين حالقينگ شاد بولسون.
ر

ضاربينگدان قـودوزلار كؤپ ادسين دادى،
ر
گره ك قوچ ييگيدينگ قوواتلى بادى،
ر
دنيأگه يايراسين واطانميزينگ آدى،
ر
ينگيشلردن تاريخ قات با- قات بولسون.
ر

tisdag, juni 17, 2008

از ادبیات بالنده و مترقی ادبیات تورکمن

کانون فرهنگی- سیاسی خلق تورکمن به سهم خود در راستای شناساندن و درسگیری از تجربیات ملی، سیاسی و فرهنگی ملت تورکمن بطور مستمر سلسله مقالاتی را تهیه و منتشر میکند. در این مقاله شما با زندگی و آثار ادیب، شاعر و نویسنده بزرگ ملت تورکمن، مؤلف کتابهای درسی، سراینده سرود ملی تورکمنستان مرحوم آمان کلیل اوف آشنا خواهید شد.ر
نام ککیل اوف ها در تورکمنستان تداعی کننده مبارزه و مقاومت علیه رژیم توتالیتار است. در این خانواده شالی ککیل اوف که مدت طولانی در سیبری در زندان کاره لیا و نیز شاعره آنناسلطان ککلیل اوا که بیش از 12 سال عمر نوجوان خود را اجبارا در تیمارستان گذرانید و در آنجا شهید شد را می شناسیم.ر

********
Edebiýatçy alym, Filologiýa ylymlarynyñ doktory,
halk ýazyjysy


Aman Kekilow

Türkmenistanyñ 2-nji jahan urşy ýylaryndan soñra ägirt uly yz galdyran edebiýatçylarymyzyñ biri Aman Kekildir. Kekilowlaryñ maşgalasy umuman Türkmenistanyñ ýakyn tarynhynda totalitar düzgüne garşy göreş bilen uwtgaşan. Olardan Şaly Kekilow we Annasoltan Kekilowa bada-bat ýadyña düşýär. Şaly neresse Siberiñ Karelia jeññelinde ömrüniñ köpüsi sowuk hem garañky türmelerde geçiren bolsa, Annasoltan edil Aşgabady alkymlap duran Bekreweniñ dälihanasyna dürli gynamalardan soñra ýagty jahan bilen hoşlaşmaly boldy.
Biz bu makalada olaryñ maşgalasyndan, şahyr, filolog, edebiýatçy, akademik Aman Kekilowy tanatmagy maksat edindik. Türkmen Sovet Ensyklopediýasynyñ 4- nji tomunda Aman aganyñ terjime haly ýerleşdirlipdir, onda şeýle diýilýär:

KEKILOW Aman (9.5.1912, Aşgabat raýonynyñ Köşi obasynda doglup, 13.12.1974-da Aşgabat aradan çykýar)- türkmen sovet edebiýatynyñ görnükli wekili, edebiýatçy alym, jemgýetçilik işgäri. Filologiýa ylymlarynyñ doktory (1959), TSSR ЫA-nyñ akademigi (1969), Türkmenistan SSR-niñ halk ýazyjysy (1967), Türkmenistai SSR-niñ ylymda at gazanan işgäri (1972), Türkmenistan SSR-niñ Magtymguly ad. döwlet baýragynyñ laureaty (1968). K. Aziýa we Afrika ýurtlary bilen raýdaşlyk komitetiniñ respublikan bölüminiñ başlygy. 1951 ýyldan başlap SSKP çleni. Ol watançy şahyr Ş. Kekilowyñ inisidir. K. garyp daýhan maşgalasynda dogulýar. Ol 1925 ýylda Aşgabat pedtehnikumyna okuwa girip, ony 1929 ýylda tamamlaýar we «Pioner» žurnalynyñ jogapkär sekretary bolup işe başlaýar. Şol ýyldan hem döredijilik işi bilen gyzyklanyp ugraýar «Oglanlar hem kitap», «Guşlar» ýaly ençeme goşgulary metbugatda peýda bolýar. 1933—35 ýyllarda «Kolhozçy» respublikan gazetiniñ jogapkär sekretary we Türkmen döwlet neşirýatynyñ çagalar edebiýaty bölüminiñ baş redaktory. Bu ýyllarda onuñ döredijiligi has-da kämilleşip, belli ýazyjylaryñ hataryna goşulýar. SSSR Ýazyjylarynyñ (1—5) gurultaýlarynyñ we TSSR ýazyjylarynyñ (1—6) gurultaýlarynyñ delegaty. K. 1935— 38 ýyllarda Moskvanyñ Taryh, filosofiýa we edebiýat institutynda okaýar. 1938—39 ýyllarda Moskvanyñ A. W. Lunaçarskiý ad. teatral institutynyñ mugallymy. 1940—47 ýyllarda M. Gorkiý ad. Aşgabat döwlet pedagogik institutyyñ dosenti, 1948—58 ýyllarda Çärjewiñ W. I. Lenin ad. pedinstitutynyñ türkmen edebiýaty kafedrasynyñ müdiri. 1959 ýyldan tä ömrüniñ ahyryna çenli TSSR YA-nyñ Magtymguly ad. Dil we edebiýat institutynda (direktor, sektor müdiri) işledi. K. 30-njy ýyllarda çuññur partiýalylyk, belent optimizm ruhy bilen ýazylan köp sanly şygyrlar bilen birlikde, «Öñe» (1935), «Soñky duşuşyk» (1940) ýaly poemalary-da döretdi. Onuñ Beýik Watançylyk. urşy ýyllarynda döreden «Egri azar, dogry ozar» (1941), «Kawkaz» (1942), «Watan» (1942), «Günbatara» (1943) ýaly eserleri ýowuz ýyllarda ýazylan iñ saýlantgy eserleriñ hatarynda durýar. Şahyra uly hormat getiren onuñ goşgy bilen ýazylan «Söýgi» (1947—57) romanydyr. Bu roman türkmen we rus dillerinde neşir edildi. K. soñky ýyllarda proza žanry bilen gyzyklanyp başlady. Onuñ iñ soñky ýazan eseri Türkmenistanda geçirilen ýer-suw reformasyna bagyşlanylan «Syrylan bulut» (1974) romanydyr. Bu roman Türkmenistan SSR-niñ hem-de Türkmenistan Kompartiýasynyñ 50 ýyllygyna bagyşlanyp geçirilen konkursda baýrakly orna mynasyp boldy. K. Türkmenistan SSR-niñ Döwlet gimnniñ tekstiniñ awtorydyr. Ol türkmen sowet edebiýatynyñ ösüşiniñ ähli basgançaklarynda öz yzyny galdyrdy. K. döredijilik işini ylmy-barlag işi bilen utgaşdyryp alyp bardy. Türkmen edebiýatynyñ taryhyna we teoriýasyna degişli 100-e golaý ylmy iş ýazdy, türkmen mekdepleri üçin okuw kitaplaryny döretmek işine aktiv gatnaşdy. K-yñ «Edebiýat teoiýasy» (1961, 3 neşir), «Mollanepes» (1957) diýen kitaplary çuññur ylmy-derñew işiñ nusgasy boldy. 1970 ýylda edebiýat teoriýasy boýunça 3 tomdan ybarat uly hem düýpli işi tamamlady. Bu fundamental işiñ «Söz sungaty» diýen birinji tomy 1970 ýylda, «Söz syrlary» diýen ikinji tomy 1975 ýylda neşir edildi. Ol «Hormat Nyşany» ordeniniñ 2-si, medallar we TSSR Ýokary Sovetiniñ Prezidiuynyñ Hormat hatlary bilen sylaglandy.
Edebiýat: Aşyrow N. Aman Kekilow. Aşg., 1947. (Türkmen Sovet Ensyklopedia. T.4)

ATALY GYZ

Köne durmuş, köne adat zarbyndan,
Wagt indi, meni gutar, atam jan.
Dañ sazyny çalyp, dünýä ýagtylýar,
Ýagtylykda ýaşatgyn, eý, atam jan.

Deñ-duş joralarym mekdepde okýar,
Hökumet olara köp ýagşy bakýar,
Azatlyk derýasy joşgunly akýar,
Rugsat berseñ, boýlap ýüzsem, atam jan.

Okaýanlardan biri gelip ýanyma,
Rehimi gelip meniñ agyr halyma,
Aýdan sözi lezzet berdi ýanyma.
—Oka— diýdi, men okaýyn, atam jan.

"Ýaşym on sekizde wagtym gelipdir,
Ýetişenim hemme iller bilipdir,
Täze durmuş, täzelikler bolupdyr,
Üstümde bazary gurma, atam jan.

Mundan ozal göýä lal ýaly bolduk,
Öldürlip, ýitirlip, ezilip geldik,
Täzeki durmuşy, deñligi bildik,
Deñlik paýlarymy alsam, atam jan.

Kolhoza giripsiñ uly il bilen,
Sözüme jogap ber süýji dil bilen,
Saklamasañ, gitsem dogry ýol bilen,
Ýeterdim maksadyma, käbäm, atam jan.

Men etişdim ösüp, bir gyzyl gunça,
Ysläp meni, atam, gelerler ençe,
Okadýar gyzlaryn, bardyrlar sençe,
İl deñinde menem okat, atam jan.

Görýäñ obamyzdan mekdep açyldy,
Añ-bilim şöhlesi ile saçyldy,
Köne adat durmuşyndan gaçyldy,
Täze bir durmuşa çyksam, atam jan.

Okap öwrenmäni maksatda tutsam,
Täzeki durmuşda kän işler etsem,
Sözüm kabul etseñ, maksada ýetsem,
Galmazdy janymda arman, atam jan.

Munça wagt bendi etdim men seni,
İndi öz isläniñ etgin, eý balam.
Deñ-duş joralaryñ okýan bolsalar,
Sen-de gidip oka indi, eý balam.

Nadan bolduk, horladylar kän bizi,
Şonuñ üçin kän horladyk biz sizi,
Geñ göreniñ indi goý çyksyn gözi,
Arkaýynja baryp oka, eý balam.

Sizsiñiz durmuşyñ gyzyl gülleri,
İndi okap saýradyñ, siz dilleri,
Hasap etmän, ozal geçen ýyllary,
Gurluşygyñ gahrymany bol, balam.

Güýç bilen agladyp seni satjak däl,
Gözüñ baglap, zyndan içine atjak däl,
Bahañ alyp, keýip edip ýatjak däl,
Halanyña özüñ bargyn, eý balam.

1930

måndag, juni 16, 2008

بیاد ترانه سرا و آوازه خوان انقلابی شیلی
ر
ویکتور خارا
" در استادیوم سانتیاگو ابتدا دستهای او را شکستند و بعد سوزاندند، آنگا جلاد به او دستور نواختن گیتار را داد. ویکتور قهرمان با صدایی رسا: "برپاخیز، از جا کن بنای کاخ دشمن" را سر میدهد و با غریو او هزاران زندانی یکجا با مارشی همگنون جلادان را بلرزه در می آورند. و آنگاه جلادان او را به رگبار بستند.ر

ویکتور خارا تنها 38 سال زندگی کرد

زندگی و مرگ ویکتور خارا

ویکتور خارا در سال 1934 در روستای لوکوئن در حومه سانتیاگو در یک خانواده کشاورز بدنیا آمد. مادر وی خواننده و نوازنده گیتار بود. ویکتور از مادرش خوانندگی و نواختن گیتار را آموخت. ویکتور عاشق مردان سختکوش روستایش بود و آهنگ و شعر ترانه هایش ملهم از شادی و غم این انسانهای زحمتکش بود. ویکتور در عروسی های آنان آواز می خواند. وی در ترانه هایش به بی عدالتی های جامعه و ظلم وستم ناشی از سیاست حاکم اعتراض میکرد.
ر
بهنگام مبارزات سوسیالیستها برهبری سالوادور آلنده، ویکتور خارا در کنار وی با آوازهای انقلابی اش مردم را به رزم علیه رژیم دیکتاتوری فرامی خواند. حکومت جدید برهبری آلنده در راستای گسترش آموزش کودکان؛ تأمین مسکن، بیمه درمانی... گامهای بزرگی برداشت که این باب طبع امپریالیستهای آمریکایی نبود. بهمین خاطر پس از کارشکنی های مختلف براه انداختن اعتصابهای از پیش برنامه ریزی شده بالاخره در سپتامبر 1972 برهبری ژنرال آگوستینو پینوشه کودتای نظامی علیه حکومت انقلابی آلنده براه انداخت. کاخ ریاست جمهوری بمباران شد و آلنده با مقاومت خویش در برابر کوتاچیان در آنجا جان باخت.
ر
در یازدهم سپتامبر خواننده انقلابی شیلی همراه هزاران نفر دیگر دستگیر و به استادیوم شیلی منتقل شد. در آنجا نزدیک به سی هزار نفر دربند جلادان رژیم نظامی قرار داشتند. آدمکشان پینوشه که از قبل در تدارک از بین بردن ویکتور منتظر فرصت بودند. بنابه گفته شاهدان عینی در استادیوم، سربازان دستان او را شکستند و سوزاندند و سپس به او گفتند تا گیتار خود را بنوازد. خارا شروع به خواندن یک آهنگ سوسیالیستی کرد. ظرف مدت کوتاهی او را با شلیک تیر کشتند. این استادیوم هم اکنون بنام وی نامگذاری شده است.
ر
ویکتور خارا برای بسیاری از مردم شیلی یک قهرمان به شمار می رود. او همچنین در بسیاری از نقاط جهان هوادار دارد. جئوان خارا، بیوه او گفته است که قتل همسرش به یک سمبل بین المللی در مبارزه با سوء استفاده از حقوق بشر تبدیل شده است. خانواده ویکتور خارا که معتقدند که ارتش از افرادی که احتمالا در قتل خارا دست داشته اند، مراقبت می کند و نمی گذارد که پای آنها به دادگاه کشیده شود از این حکم جدید استقبال کرده است. سرهنگ مانریکوئز در آن زمان افسر مسئول استادیوم بود. او هم اکنون تحت بازداشت خانگی قرار دارد.در یک گزارش رسمی که پس از بازگشت دموکراسی به شیلی منتشر شد، اعلام شد که ۳۱۹۷ نفر در دوران دیکتاتوری نظامی کشته و یا ناپدید شده اند.
ر

********

در تاریخ ملت ما نیز کم نبودند نوازندگانی که دوتار/ تامدیرای آنان قلب خانهای ظالم وقت را نشانه گرفته است. شۆکۆر باغشی با دوتار خود علیه خان قوچان بپاخاست و برادرش را از زندان وی خلاص کرد. دستان نوازنده مشهور تورکمن "حاجی" توسط خان بریده شد که بعدها در میان خلق به "حاجی غـولاق" مشهور گشت. آمانگلدی گؤنی بک، نوازنده مشهور، در جنگ گؤک تپه توسط سربازان ژنرال اسکوبلف روسی بشهادت رسید... و همین چند وقت پیش بود که پاسداران رژیم ج. اسلامی باغشی ها و سرایندگان مارا به تخته شلاق می بست و دوتار آنها را می شکست. ولی آتش این شعله بزرگ که ملهم از قلب و روح توده هاست همیشه فروزان خواهد ماند.ر


کانون فرهنگی- سیاسی خلق تورکمن
ژوئن 2008

söndag, juni 15, 2008

تروریسم نگ قوربانی یاش ملا

دینی فاناتیسم نأدیپ یاش اوغلانجیقلاری اؤلوم حاوپینا آتیار!ر

ر3 آی موندان اوزال پأکیستان بیلن آراچأکده، آوغانیستانینگ خوست ولایاتیندا یوردونگ حاوپسوزلیق گویچلری طاراپیندان اله سالنان 14 یاشلی ملا شاکیرالله نینگ یانیندان پارتلایجی ماده لار تاپیلدی. اول جانیندان گچیپ، آمریکان حاربیلارینا هجوم اتمگأگه مجبور ادیلندیگینی آیتدی.ر
بیر یئل موندان اوزال شاکیرالله انه آتاسی و اوچ سانی دوغانی بیلن پأکیستانینگ وزیرستان رگیونیندا یاشایاردی. یؤنه گچن یئلیئگ گویز آیئند آتاسی نورعلی خان شاکیرالله نی دینی مدرسه برنده، اونونگ دورموشی دویبوندن اویتگه دی، اول آیلغانچ اوغرا گونکدیریلدی. "ثالب" مدرسه سینده کونسرواتیو آخون ملالار اونگا تألیم بریپ باشلادیلار. ایندی بولسا اول آوغانیستانینگ حاوپسوزلیق گویجی نینگ تورمه سینده تروریست حؤکمینده ساقلانیار.ر
پأکیستانداقی تروریستیک توپارینگ، اؤزینی بو ایشه مجبور ادیپپ، گؤنی بو ایشه نیتلأپ، آوغانیستانا اوغرادیلاندیغینی آیتدی.ر
"من 50 سانی ملا بیلن بیله لیکده ثالب مدرسه سینده اوقایاردیم. آخونلارینگ همه سی پأکیستانداندی. من اول یرده ر6-5 آیلاپ اوقادیم" دییپ شاکیرالله آیتدی.ر
منینگ دام اللام قراندان دلیللر گتریپ، قرانی ختم ادمدن سونگرا آجالینا قائل بومباچی بولمالیدیغیمی تیز- تیز آیدیاردی. شو یولا گیتسنگ و بو قونگشی آوغانیستاندا بومبا پارتلادیپ قوربان بولسانگ- دا سن آصل اؤلمرسینگ" دییپ آخونلاری نینگ گیجه- گوندیز غولاغینا اوقاندیغینی نیغتایار.ر
شاکیرالله نینگ آیتماغینا گؤرأ اونونگ آخونی، سونگقی واقتلار غیسیشینی آرتدیریپ، تیز واقتدا بو ایشی عامالا آشیرمالیدیغینی ایسلأپدیر. شوندا اول، انم- آتام بیلن ماصلاحاتلاشایئن دییپدیر. شاکیرالله نینگ آخونی: "اولار بیلن ماصلاحاتلاشماغا روغصات یوق، یؤنه گلنده اولار بیلن دوشوشارسینگ" دییپدیر.ر
شاکیرالله اؤز آخونی نینگ آدی نینگ عزیزالله دیغینی و بیرنأچه آخونینگ پارتلایجی ماده لار بیلن اؤزینی آوغانیستانینگ سرحدیندن گچیریپ، خوست ولایاتینا آلیپ گلندیگینی ، آمریکان عسگرلرینی گؤرن بادینا بومبالارینی پارتلامالیدیغینی اؤوره دندگینی- ده سؤزینه قوشدی.
ر
" اولارمنی آوغانیستانا گتیردیلر و بومبالی هجومی عامالا آشیران یاغدایئمدا ایزیما اؤوریلمأگه روغصات برجگینی آیتدیلار. انم-آتاما آیتماغا- دا عزیزالله روغصات برمدی. اولار منی مجبوری یاغدایدا آوغانیستانا آلیپ گلدیلر. بومبانی پارتلادیپ، هجومی عاملا آشیرانگدان سونگرا انه نگ- آتانگ بیلن دوشوشارسینگ" دیدیلر، سونگرا منی بو یره آلیپ گلدیلر دییپ" شاکیرالله آیتدی.ر

آوغانیستانینگ حاوپسوزلیق گویچلری خوست ولایاتیندا بو 14 یاشلی ییگیدینگ یکه باشینا بارلاغ نوقادینا قولایلاندا ساقلاندیقلارینی آیدیارلار. شوندا اونونگ بدنینه باغلانان پارتلایجی ماده لار تاپیلیپدیر.ر
شاکیرالله توسساغ ادیلندن سونگرا و دورلی سوراغ- جوغاپ واقتلاردا اؤزی نینگ غینالماندیغینی هم حایبات آتیلماندیغینی آیدیار.ر

شو 3 آیئنگ دوامیندا هنیز دولی کأمیللیک یاشینا یتمه دیک من یالی ملانی شئیله حاوپا، آجالیما بویون آلدیرماغا مجبور ادن آخونیم بارادا کؤپ اویلاندیم، نأدیپ اونونگ منی آلداندیغینا، ترس یولی گؤرکزیپ، هم اؤزومی هم- ده اؤزوم یالی مسلمان بنده لری اؤلدورمأگه بویروق برندیگی بارادا کأن پیکیر اتدیم- دییپ اول سؤزی نینگ اوستونی یتریأر.ر
حأضیر اول اؤزی نینگ ساغ-آمان غالاندیغیندان غاتی شاد هم اؤزی یالی ملالارینگ- دا بو یولا دوشمزلیگی اوچین کؤپرأک حاطلی- سوادلی بولماق ایسله یأندیگینی- ده شاکیرالله آیدیپدیر.ر
ر"من اجه می کؤپ گؤره سیم گلیأر" دییپ اول سوزینی جمع لأپدیر.ر

ماغلوماتی یوللان:ر
آقمیرات گورگنلی

lördag, juni 14, 2008

ایل اوغلی، ایلینگ قالبیندا ابدی یاشار !ر

ر" اگر بیزی اووراتسانگیز یئلدیز بولوپ پیتراپ غارانگقی گیجه لری یاغتالداریس
اگر بیزی یدی غات یره گومسسه نگیز، الماسه اؤوریلیپ، تاپلاناریس."
امه سزر. آفریکان شاهیری

حالقیمیزینگ یاقین تاریخیندا، ائلایتا- دا سونگقی اون یئللیقلارینگ سیاسی تولغونشیغیندا آتلاری یۆرکلریمیزدن آصلا اؤچمجک گرچکلرینگ بادریغینا بویسانیاریس. عثمان آخون، گؤکی سردار، نفس سردار، غایب بهلکه... و شیرلی توماچ.ر

شیرلی نرسسأنینگ دورموش یولی و اونونگ گؤرشلری باراسیندا هنیز دولی ایشله نه نوق، رومان یا- دا تاریخی اثر- ده یازیلمان گلیأر. بو بیزینگ ایشیمیزینگ کمچیلیک ادیأن طاراپی. سبأبی حأضیرکی اؤنوپ-اؤسوپ باریان اؤسمرلریمیز بو گرچک ییگیت باراسیندا اؤرأن آز بیلیأر، یا- دا دوشمانلاریمیزینگ توسلامالارینا غولاق غابارتمالی بولیارلار. شونگا گؤرأ شیرلی نرسسأنینگ عمر یولی باراسیندا ایزی گیدرلی ماغلومات بریپ دورماغی سیاست اوغروندا گؤرشیأن ییگیتلرینگ بورجی حاساپلایاریس. بو دوغروسیندا اینترنت سایتلارینا اولی پای دۆشیأر.
ر

قولایدا گؤزل صأحرامیزدان شیرلی توماجینگ ایکی سانی تأسین صوراتی قاویشدی. اول نررسسه باریپ ظالیم و دیکتاتور پهلوی رژیمی دؤورینده- ده همیشه حالقی نینگ آیریلماز بیر تنی- جانی بولاندیغینا بو صوراتلار گوأ گچیأر. صوراتلارینگ بیریسی شاه توساغیندان آزادلیغا چیقان ماحالی، بئیله کیسی بولسا اومغیر صأحرادا، تورکمن دایحانلار آراسیندا یؤرن شیرلینی گؤرکزیأر.
ر
ر

شیرلی نرسسه اؤز اونیورسیتت تزینی " مختصری از ترکمن صحرا، نگاهی به ده یلمه علیا" آدی بیلن جغرافیا رشته سینده، اصفهان دانشگاسیندا 1350- نجی یئلئنگ اردیبهشت آیئندا یازیپدی.ر
شیرلی توماچ و بئیله کی قهرمانلاری میزینگ یاتان یرلری یاغتی بولسون.
ر
اولارینگ یورکلرینده بسلأن آرزولارینی حاصیل اتمک اوغروینداقی گؤرسینگ اودی قالبیمیزدا آلاولانیپ دورسون !ر

مدنی- سیاسی اوجاق ( کانون فرهنگی- سیاسی خلق تورکمن)ر
ژوئن 2008
ایران اسلامی در یک نگاه کوتاه

به علت سرماي شديد و خشكسالي، توليد گندم در گنبدكاووس بدترين شرايط را در سال‌هاي اخير تجربه مي‌كند
مدير جهادكشاورزي گنبدكاووس گفت: سطح سبز گندم اين شهرستان در سال زراعي 1386 - 1387 حدود 137 هزار هكتار بود كه سرماي شديد سال گذشته و خشكسالي باعث شد تا گندم، بدترين شرايط در سال‌هاي اخير را تجربه كند.به گزارش سایت دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن ایران به نقل از فارس، احمد قاضي امروز در جمع خبرنگاران با بيان گزارش عملكرد مديريت جهاد كشاورزري گنبدكاووس افزود: كاهش توليد به حدي است كه تا به امروز با وجود برداشت در بيش از 90 درصد مزارع، كل توليد شهرستان به 90 هزارتن نرسيده است. وي تصريح كرد: در سال زراعي قبل، از سطح كشت حدود 115 هزارهكتاري، توليدي معادل 340 هزار تن به دست آمده، اما اين توليد در سال جاري با حدود 70 درصد كاهش به حداكثر 105 هزارتن خواهد رسيد.
ر
(سایت دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن ایران پنجشنبه 23 خرداد/ 12 ژوئن 2008)

********

فرمانده قرارگاه پليس راه گلستان اعلام كرد:‪ ۸۰فقره تصادف طي هفته گذشته در سطح جاده‌هاي استان رخ داد كه در اثر آن، چهار نفر در صحنه تصادف كشته و ‪ ۴۰نفر نيز مجروح شدند.سرهنگ "علي‌اصغر مهري" روز دوشنبه به ايرنا گفت: از اين تعداد تصادفات جاده‌اي، سه فقره فوتي، ‪ ۳۰فقره جرحي و ‪ ۴۷فقره خسارتي بودند.ر
(سایت دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن ایران 20 خرداد)

********

وزارت نیرو اعلام كرد: آب و برق نهادها و سازمان های پرمصرف دولتی، قطع می شود.ر
(سایت دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن ایران 14 خرداد)

********
چاي، قند و شكر در برخي استان‌ها كمياب شد
(سایت دانشجویان و دانش آموختگان ترکمن ایران 14 خرداد)

*********

روز دوم ژوئن (۱۳ خرداد ۱۳۸۷) مقاومت شماری از روستاییان آذربایجان در منطقه‌ی دشت مغان، در برابرمصادره زمین‌هایشان، با سرکوب خونین واحدهای مسلح سپاه پاسداران مواجه شد. در این حادثه دستکم یک نفر جان خود را از دست داده و شمار زیادی نیز به‌شدت زخمی شده و یا مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند.
ر

********

کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران اعلام کرد که محمد حسن‌زاده؛ نوجوانی که در سن ۱۵ سالگی به مرگ محکوم شده بود، در تاریخ ۲۱ خرداد ماه ۱۳۸۷ در سنندج به دار آویخته شد. محمد در حالی به دار آویخته شد که هنوز ۱۸ سالش نشده بود. او متولد ۱۳۷۰ بود.
ر

********

چهار مورد خودکشی در کمتر از یکماه در شهرستان بندرترکمن
(سایت کومیش دپه 5 خرداد)

********

بيش از 426 كيلوگرم ترياك در استان گلستان كشف شد
(سایت آق قالا 13 خرداد)

********
يک ميليون نفر بي سواد در تهران 12 06 2008
اعتماد: مدير نهضت سوادآموزي آموزش و پرورش شهرستان هاي استان تهران گفت؛ بر اساس آخرين سرشماري، از جمعيت 12 ميليون و 317 هزار و 47 نفري در استان تهران، يک ميليون و 75 هزار نفر بي سواد هستند.
ر
(از سایت برای یک ایران)
********
مازندران به وضعیت خشکسالی شدید رسیده است 07 06 2008
عزیزالله واحد، مدیر عامل آب منطقه‌ای مازندران در گفتگویی با مهر از شدت خشکسالی در استان مازندران سخن راند و وضعیت کشاورزی در این استان را بحرانی اعلام کرد.
(از سایت برای یک ایران)ر

********
اخبار روز: www.akhbar-rooz.com ۱۲ ژوئن
نیروهای امنیتی با جلوگیری از برگزاری اجتماعی که قرار بود به مناسبت سالروز دوم خرداد و روز همبستگی زنان ایرانی صورت گیرد، گروهی از فعالان سرشناس جنبش زنان را بازداشت کردند.ر

********

طرح تشديد مبارزه با بدحجابي در گلستان به اجرا درمي‌آيد
به گزارش خبرگزاري فارس به نقل از معاونت اجتماعي و ارشاد انتظامي استان، عيسي خائفي امروز افزود: يكي از دغدغه‌ها و مسائل مهم جامعه امنيت اجتماعي و تامين آن است و عوامل متعددي در به وجودآمدن آن نقش دارد. خائفي از دستگيري 63 بدحجاب طي سال جاري خبر داد و گفت: طي سال جاري به بيش از يك هزار و 800 بدحجاب كه موازين شرعي و اخلاقي را رعايت نكرده بودند تذكر ارشادي داده شد و 63 نفر در اين زمينه دستگير شدند كه 16 نفر از آنها ضمن تشكيل پرونده تحويل مراجع قضايي شدند.
ر

********

ر۱۱ نفر روز چهارشنبه در زندان اوین اعدام می شوند ۱۳۸۷.۰۳.۲۰ راديوفردا

********
موسسه تحقیقاتی آمریکایی: کتاب های درسی ایران تبعیض آمیز است (بی بی سی 19 مارچ 2008)ر
تحقیقی که توسط موسسه آمریکایی خانه آزادی درباره محتوای کتاب های درسی ایران صورت گرفته، نتیجه گیری کرده که این کتاب ها نسبت به زنان و اقلیت های دینی و قومی تبعیض آمیز است. بر اساس گزارشی که از نتیجه این تحقیق منتشر شده است، محتوای کتاب های درسی ایران با هدف آموزش تبعیض جنسیتی به دانش آموزان، ایجاد بدبینی به اقلیت های دینی و تحکیم ایدئولوژی دینی حکومت طراحی شده است. این طرح تحقیقاتی بر ۹۵ کتاب درسی در سال تحصیلی ۸۶-۱۳۸۵ انجام شده و شامل تحلیل محتوای ۴۱۲ درس و بررسی یازده هزار صفحه و ۳۱۱۵ عکس و شکل است. این تحقیق به سفارش خانه آزادی در واشنگتن انجام شده است. به گفته سعید پیوندی استاد جامعه شناسی آموزش و پرورش در دانشگاه "پاریس ۸ " و سرپرست گروه تحقیق، این طرح نخستین بررسی جامع کتاب های درسی ایران در مقاطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان است. آقای پیوندی در گفتگو با دفتر بی بی سی فارسی در واشنگتن گفت نتیجه بررسی های تحلیلی نشان می دهد محتوای کتاب درسی ایران نگرشی تبعیض آمیز به زنان، اقلیت های دینی و قومی و ملیت های غیر ایرانی در خارج از مرزهای این کشور دارد.ر
به گفته آقای پیوندی، تبعیض علیه زنان به طور گسترده ای در این کتاب ها دیده می شود: "کتاب های درسی ایران زنان را عملا به عنوان شهروند درجه دوم معرفی می کند. زنان در این کتاب ها پیش از این که انسان های مستقل اجتماعی باشند، مادر، خواهر، همسر و دختر این مرد و آن مرد هستند. به همین خاطر شخصیت های مهم زنانه در کتاب های درسی ایران کم دیده می شوند و بیشتر شخصیت مطرح در متون درسی و عکس های کتاب ها مرد هستند
."
قومیت ها

یکی دیگر از موارد انتقاد گزارش منتشر شده به وسیله خانه آزادی از محتوای کتاب های درسی ایران به تبعیض علیه اقلیت های دینی و قومی مربوط است. به گفته آقای پیوندی کتاب های درسی بیانگر تنوع قومی و دینی ایران نیستند و شیعه محوری در همه اجزای آنها دیده می شود.ر
سعید پیوندی با اشاره به تلاش کتاب های درسی برای معرفی قومیت های آذری و کرد و سایر اقلیت ها، مشکل اساسی آنها را بی توجهی به فرهنگ و ادبیات اقلیت ها دانسته است.
ر
از سوی دیگر به رغم اختصاص کتاب های تعلیمات دینی خاص اقلیت های دینی به رسمیت شناخته شده در ایران، به خاطر مطرح شدن مسائل دینی در سایر کتاب های درسی مانند تاریخ، علوم اجتماعی و ادبیات فارسی، پیروان سایر ادیان در وضع یکسانی با اکثریت شیعه قرار ندارند.ر
آقای پیوندی در این باره می گوید دانش آموزان اقلیت دینی مجبور به خواندن کتاب هایی اند که بر اساس تاریخ و تفکر شیعه نوشته شده است و حتی گاهی در متن این کتاب ها به اعتقادات آنها توهین می شود ولی آنها باید این کتاب ها را بخوانند و امتحان دهند.ر

********
تهیه وتنظیم:ر
بخش خبری وبلاگ کانون

fredag, juni 13, 2008

حمله‌ی مسلحانه سپاه به روستاییان آذربایجان

ایران امروز: روز دوم ژوئن (۱۳ خرداد ۱۳۸۷) مقاومت شماری از روستاییان آذربایجان در منطقه‌ی دشت مغان، در برابر مصادره زمین‌هایشان، با سرکوب خونین واحدهای مسلح سپاه پاسداران مواجه شد. در این حادثه دستکم یک نفر جان خود را از دست داده و شمار زیادی نیز به‌شدت زخمی شده و یا مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند. روستائیانی که مورد حمله‌ی وحشیانه‌ی سپاه قرار گرفته‌اند، از روستاهای «بیوک خانلو»، «قره داغلو»، «خلیل کندی» و «ایاز کندی» هستند. این روستاها در غرب پارس‌آباد و در کناره‌ی رودخانه‌ی ارس قرار دارند

torsdag, juni 12, 2008

کانادانینگ باش وزیری اؤتونچ سورادی
v


کانادانینگ باش وزیری استفان حارپر، بیر عاصیردان کؤپرأک واغیت بأری قیزیل دری لره غارشی آلنیپ باریلیان آسسمیلاسیون سیاساتی، ایلایتا- دا اولارینگ چاغالاری نینگ کمسیلدیلمک بارادقی کانادا دولتی نینگ چأره لریندن اوچین اؤتونچ سورادی.
پارلامنت ده چیقیش ادن حارپر آسسیمیلاسیون سیاساتی نینگ یالنگیشدیغینی، مونینگ کانادانینگ تاریخیندا غوصصالی بیر یاغدای/ اپیزود بولاندیغینی شول سبأپدن اولی زیان یتیرندیگینی نیغتادی.
19- نجی عاصیردان 1970- نجی یئللارا چنلی، قیزیل دری لری کانادانینگ جمعیتینه غاریشدیرماق ماقصادی بیلن اولارینگ چاغالاری دولت طاراپیندان اساسلاندیریلان خریستیان/ مسیحی مدرسه لرده اوقادیلماغا مجبور ادیلیپدی. بو چاغالارینگ آغلاباسینا فیزیکی و روحی تایدان شکس یتندیگی، حتی اولارینگ زورلاناندیغی آیدیلیار.

(خبر چشمه سی: رویتر، آسوشیتت پرس، فرانس پرس)

موندان اوزال شئیله سیاستی آلیپ باران استرالیا دولتی- ده پارلامنتینده یرلی حالق بولان آبورجینلردن اؤتونچ سوراپدی.

خبری یولان: آ. گورگنلی

onsdag, juni 11, 2008

آزاتلئق یولونینگ اوچ سانی گرچگی

ر
ساری گوگلانی

ساری گوگلانی (ساری دوردیف)ر

ر1304- نجی یئلدا ارضاشانینگ قشونی ایلرکی تورکمنیستانی باسیپ آلیپ آلاندان سونگرا تورکمن بالالارینی پارس مدنیتی اساسیندا یتیشدیرمک ماقصادی بیلن یوردومیزینگ دورلی اوبادیر شأهرلرینده شول ساندان کومیش دپه ده حاربی مکتب (مدارس قشونی) یولا قویولیار. شول مکتبی نینگ سونگراقی اوچروملاری سرهنگ ساپار خطیبی، سرهنگ الیاس مختومی، سرهنگ مهشید، سرهنگ گل محمدی، شئیله- ده موغاللیم بولوپ یتیشن غایب بهلکه، حاجی خان اوغوزی، سیوری، ساپار انصاری، نورمحمد عاشورپور...داغینی آغراماق گرک.ر

بو ییگیتلرینگ آغلاباسی سونگرا تهرانا آلنیپ گیدیلیار و حاربی تعلیم بریأن یوقاری اوقوو جایئندا (دانشکده افسری) اوقادیلیار. شولاردان بیریسی- ده ساری گوکلانی.
ر

ساری گوکلانی، گؤگلنگ لرینگ "یانگاق" تیره سیندن بولانی اوچین اونونگ آدی نینگ ایزینا (ینقاق) دیین بللیک- ده قوشولوپدیر.
ر
ر1317- نجی یئلدا دانشکده افسری- ده اوقاپ یؤرن تورکمن ییگیتلری، تورکمنصحرادا بولوپ گچیأن سیاسی حرکتلره، شول ساندان محمد آخونینگ دازینگ حکومت طاراپیندان تورکمنلرینگ آدیندان ایزلی-ایزینا مجلیسه وکیل ادیلیپ بللنمگینه و رضاشانینگ عملدارلاری نینگ، املاک اداراسی نینگ دایخانلارا ادیأن ظولوملارینا گؤز یوموپ بیلمه یأردیلر. گیرلین گؤرشلره قوشولیارلار. شول سبأپدن "53- لر" آدینی آلان توپارینگ حاطاریندا تورکمن ییگیتلری- ده توسساغ ادیلیأر. اولاردان بیرنأچه سی شول ساندان سیوری و حاجی خان تورمه ده غیناغ آستیندا شهید ادیلیأر. غالانلارینا بولسا اوزاق مهلتلی تورمه توسساغلیغینا حکم ادیلیأر. آنناقلیچ بابایی و ساری گوکلانی داغی شولارینگ حاطاریندا اوزاق واقتلاپ زنداندا اوتورمالی بولیارلار.ر

ر1320- نجی یئلینگ شهریور آیی نینگ 3- ینده ارضاشاه یورتدان غاچیپ گیدندن سونگرا ساری گوکلانی زنداندان خالاص بولیار.ر

شول واقت "توده پارتیاسی/ حزب توده" تورکمنصحرادا حرکت ادیپ باشلایار. تورکمنیستان شوروی دوزگونی یالی رژیمی آرزو ادیأن ییگیتلر بو حزب ینگ حاطارینا قوشولیارلار و صحرامیزینگ دموکراتیا طاراپ اؤسمگینده جان آیامان آلادا ادیأرلر. اما محمدرضا شانینگ دیکتاتور رژیمی بئیله حرکتلره چیدام ادیپ بیلمه یأردی. شول سبأپدن اولاری ایزارلاپ باشلایار. توتولان توتولیار، غالانلاری بولسا تورکمنیستانا غاچیپ آتیار. شولارینگ آراسیندا ساری دأده گوکلانی- ده 1326- نجی یئلدا آشابادا باریپ یرلشیأر.
ر

بوسغونلیق یئللاریندا اول تورکمن دانشگاسیندا تورکمن دیل- ادبیاتی بؤلومینی تماملاپ، پارس دیلیندن دانشگاهدا ساپاق بریپ باشلایار. هنیزم بیر توپار تورکمنیستانلی لار بیلن گپله شنگده، ساری دأده دن ساپاق آلاندیغینی آیدیپ، اونی حورمات بیلن یادلایارلار.
ر

فیلولوگیا عیلیملارینگ کاندیداتی ساری گوکلانی، تورکمنیستاندا ساری دوردیف آدی بیلن تانالیار. اول ادبیات بارادا بیر توپار علمی ایشلر یازدی. اول فیلولوگیا علیملارینگ کاندیداتی م. غارریف طاراپیندان تاییارلانان "کأتبی" شاهیرینگ اثرینی- ده رداکتیرلأپدیر. دکترلیق درجه سینی آلان ساری دأده تورکمن ادبیاتی و فولکلوری باراسندا- دا بیرنأچه اثر یازدی.
ر

ساری دأه 1358- نجی یئلینگ خرداد آیئندا/1981- نجی یئلئنگ اییون آیئندا آشغاباتدا اوزاغا چکن کسل ضرارلی آرادان چیقدی. یاتان یری یاغتی، جایی جنتـدن بولسون. اونونگ تورکمن حالقی نینگ آزاتلیغی اوغروندا چکن عاذاپلاری، بیترن علمی ایشلری المیداما حالقیمیزینگ یوره گینده ابدی یاشار.
ر


نورمحمد قرینجیک

ایلرکی تورکمنیستانینگ آزاتلیغی اوغروندا گؤره شن و عمری نینگ کؤپ یئللارینی محمدرضاشانینگ غارانگقی زندانیندا غیناغ آستیندا گچرن گرچکلری میزینگ یئنه بیریسی- ده نورمحمد قرینجیک دیر.ر
نورمحمد آقا- دا شول واقت تورکمنصحرادا موج آلان سیاسی حرکته قوشولوپ، توده پارتیانینگ حاطاریندا حالقیمیزینگ آزاتلیغی و یاخشی گلجگی اوغروندا گؤرشیأر. بیزده غیناساقدا بو آدامی نینگ ترجیمه حالی بارادا دولی ماغلومات یوق، حتی بو گرچگ ینگ صوراتینی- ده هنیز تاپماق باشارتمادی.
ر

1325- نجی یئلدا توده پارتیاسی نینگ آغضالاری ایزارلانیپ باشلاناندا نورمحمد آقا گیزلنملی بولیار. 1332- نجی یئلینگ 28- نجی مرداد آیئنداقی کودتادان سونگرا اول اله سالینیار. بندرتورکمنینگ شهربانی سی اونگا شاهه وپالی لیق بارادا "توبه نامانا" قول چکسنگ آزاتلیغا قاوشارسینگ دییأرلر. اما اول بئیله خائن توبه ناما قول چکمأن، اؤز گؤره شی نینگ حاقدیغینی اؤنگه سوریپ، کودتا رژیمه غارشی ییگرنجینی دیله گتیریأر. شوندان سونگ نورمحمد آقانی گرگانینگ "تیپ مسقل" پادگانی نینگ زندانینا آلیپ گیدیأرلر. پارس دیلینی اونگات بیلمأنلیگی اوچین سوراغ- جوغاپ واقتی اونگا دیلماچ گتیریأرلر. یؤنه نورمحمد آقا: " من دینگه یولداشیم آرازمحمد قیادینی نینگ سؤزلرینه اینانیارین، اونی گتیرینگ" دییأر. شول واقت کوموش دپه لی آرازمحمد قیادی- دا زنداندا اوتوران.
ر

شوندا نورمحمد قرینجیک بار گویجی بیلن تورکمن حالقی نینگ آزاتلیق اوغرونداقی گؤره شینی قولداپ، اؤز سایلان یولی نینگ دوغریدیغی حاقیندا آیاق دیره یأر. زندان نینگ جلادلاری اونگا یئنه- ده "توبه ناما" قول چکمگینی بویوریارلار، یؤنه اول یئنه- ده اؤز پیکری نینگ و آرمانی نینگ اوستونده آیاق دیره یأر. دادگاه دا اونگا 5 یئل ایش کسلیأر. اول گرگان و کوممت قاویز زندانلاریندا اوتوریار. زندانینگ شرطلری نینگ آغیرلیغی و اونونگ ساغلیق یاغدایئنا سر ادیلمأنلیگی اوچین نورمحمد آقا سل/اینچه کسله/ دوچار بولیار و زنداندان آزاد بولاندان ایکی آی سونگرا 1337- نجی یئلینگ خرداد آیئندا آرادان چیقیار.
ر

اؤز حالقی نینگ آزاتلیغی اوغروندا گؤر شن بو گرچک ییگیت تورمه جلالادلارینا: " سیز حاقی نأحاق، اگرینی دوغری ادیپ گؤرکزمأگه سینانشیارسینگیز، حالقینگ آغزینی آلاردیپ حکم سوریأرسینگیز، یؤنه وجدانی آراسسا آداملار سیزینگ آلداوینگیزا دوشمز، شونینگ اوچین من شئیله نامارتلیق بیلن آزات بولماقدان، مردلیک بیلن زنداندا اوتورماغی یگ گؤریأرین" دییپـدیر.
ر

نورمحمد آقانینگ یاتان یری یاغتی بولسون. اونونگ باشینی باشلان موقاددس گؤره شی نینگ دوام اتجیگینه اینانیاریس.
ر


آمانجان (آبا) آبایی

ر" بین شما کدام - بگوئید!-ر

بین شما کدام، صیقل می دهد
سلاح آبایی را برای روز انتقـام؟ " احمد شاملو"
ر

آمانجان (آبا) آبایی- ده خائن رژیم ینگ اوقی نینگ قوربانلاری بولان گرچکلریمیزینگ بیری. کومیش دپه موغاللیم بولوپ ایشلأن آمانجان 1325- نجی یئلینگ 23- نجی تیر آیی جلادلارینگ اوق آتماغی نتیجه سینده آرادان چیقیار. شول گونی آغشامی کومیش دپه ده نازمحمد چوده ای دیین بیرسی نینگ اولی آنباریندا فاشیزیمه غارشی یئنگیش داباراسی مناسبیتلی "یئنگیش" آدی بیلن شوروی نینگ گرگاندأکی کنسولی قلیچ قولیف ینگ تاغللاسی بیلن بیر تئاتر گؤرکزیلیپ باشلانیار. اما کومیش دپأنینگ شهربانی سی و ژاندارماسی بو یئغناغا هجوم ادیأر و معرکه اوق آتیار، شوندا آبا پاخیرا اوق دگیأر. اونی گرگانه آشیریارلار، یؤنه یولدا کؤپ غان غایتماغی نتیجه سینده آرادان چیقیار.ر

مرحوم آبایی تورکمنلرینگ آراسیندا ایلکینجیلر بولوپ موغاللیمچیلیق درجه سینه یتیأر. اول اؤز حالقی نینگ بالالارینی حاطلی- سوادلی اتمک اوغرویندا کؤپ آلادا اتمگی خیال ادیپدی، اما، نأدرسینگ دوشمانینگ اوقی اونونگ بو آرزوینی یاشادمایار. یؤنه آبایی یالی گؤرشجنگ ییگیتلریمیزینگ یولی دوام ادیپ گلیأر.ر
آمانجان آبایی نینگ یاتان یری یاغتی، جایی جننتدن بولسون. حالق اؤز گرچک ییگیتلرینی هیچ حاچان اونوتماز.
ر

شهربانی نینگ آرشیویندن تاپان بیر سندیمیزده اونونگ اؤلومی باراسیندا ماغلومات بریلیپدیر.
ر

آقمیرات گورگنلی
تاریخ علیملارینگ کاندیداتی
goliarne@yahoo.com
پراگ. اییون 2008