söndag, juli 27, 2008

Ýakyn taryhymyzdan

Gylyç Kulyýew:

Sökülen ýollar
[1]

تورکمنینگ ایلکینجی دیپلوماتلاریندان قلیچ قولیف 1913- نجی یئلینگ بیرینجی یانواریندا ماری ولایاتی نینگ 1- نجی گؤکجه اوباسیندا دوغلوپ، 1991- نجی یئلدا آرادان چیقدی. اول تورکمن ساویت یازیجیسی، تورکمنیستان علیملار آکادمیاسی نینگ آغضاسی، ت س س ر- ی ینگ یوقاری شوراسی نینگ دپوتاتی. ق. قولیف آشغاباتدا یوریدیکی مکتبینده موغاللیم بولوپ ایشله یأر. سونگرا تاریخ علیملارینگ کاندیداتی بولیار. اول 1942-1941- نجی یئللاردا س س س ر- ینگ گورگن شأهرینده باش کنسول بولوپ ایشله دی.ز
گورگن شأهرینده ایشلأن دؤورینده ق. قولیف تورکمنلر بیلن یاقیندان آراغاتناشیقدا بولوپ، اولارینگ دورموشی بیلن یاقیندان قیزقلانیپدیر. اونونگ تاغللاسی بیلن تورکمنیستاندان باغشیلار ساخی جباروف، نبات نورمحمدووا داغی ایلرکی تورکمنیستانینگ دورلی اوبادیر شأهرلرینده کانسرت بردیلر. قولیف، تورکمنیستاندا دؤره دیلن کینو- فیلملری- ده گتردیپ، تورکمنلره گؤرکزیأر.
ر


ق. قولیف ینگ تورکمنصأحرا بو آلیپ باران ایشی حأکمیتلرینگ گؤونیندن تورماندیر. اونی میداما گؤز آستیندا ساقلاپدیرلار.ر

ق. قولیف ینگ ایرانداقی یادلاماری "سؤکۆلن یوللار" آدی بیلن "یاشلیق" ژورنالی نینگ ایکی سانیندا چاپ ادیلدی. شوندا اول حاجی قاوشانا و آق دوقایا باریپ، ماغتیمغولی شاهیرینگ عمری و دؤره دیجیلیگی بیلن غیزیقلاناندیغی حاقیندا گوررینگ بریلیأر. حأضیر شونی اوقیجیلارا حؤدرله یأریس.ر


آقمیرات گورگنلی
جولای 2008

*****************

EÝRANDA

Ýene täze wezipe... Ýene täze hünär.. Onuñ üstesine görülmedik, nätanyş ýurt.
İkinji jahan urşunyñ öñ ýanyndaky ýyllarda nemes faşistleri Eýranda Sowet Soýuzna garşy giñ möçberde provokasýon, ýykgynçylyk işlerini alyp bardylar, ýerli ilatyñ arasynda sowet döwleti, onuñ syýasaty barada ýalan-ýaşryk habarlar ýaýratdylar, duşman elementlerden içallar taýynlap, olary Sovet Soýuzna aralaşdyrjak bolup çalşdylar. Eýranyñ höküm sürýän toparlary, şol sanda Ryza şah nemes faşistlerini ikelläp goldaýardylar, Bu ýagdaý faşistik Germaniýa garşy uruşýan döwletleri, şol sanda Sowet Soýuzyny Eýrana goşun böleklerini girizmäge mejbur etdi.
Şol ýyllar Eýranda Tährandaky sowet ilçihanasyndan başga käbir welaýatlarda, şol sanda Gürgende sowet konsulhanas bard. Meni şol konsulhana iberdiler.

S. Soýuzynyñ Gürgendäki konsulhanasy

Diplomatlygam meniñ üçin täze, görülmedik işdi, Ýagdaý bolsa örän çylşyrmldy, dartgnyldy. Ozaly bilen nemes faşistleriniñ telim ýyllap çeken yhlaslaryny puja çykarmalydy. Ýerli halka, şol sanda türkmenlere biziñ ýurdumyz, döwletimiz, syýasatymyz barada hakykaty ýetirmelidi. Munuñ özi dürli raýonlarda, dürli formada düşündiriş işlerini alyp barmaklygy talap edýärdi, Şu işi giñişleýin ýola goýmaga amatly şertler bardy.
* * *
Türkmen klassyky edebiýatynyñ düýbüni tutan Magtymguly Pyragynyñ, onuñ kakas Döwletmämmet Azadynyñ, belli şahyr Misgingylyjyñ Türkmensahrada önüp-ösendikleri maña mälimdi. Olaryñ ýaşan ýerleri we nebereleri bilen tanyşmak meni çyndan gyzyklandrýardy. Bu barada käbir maglumatlar eýýäm toplanypdy.
Ynha, biz ýene üç bolup ýola düşdük. Özünem şahrlarmyzyñ nebereleri bilen duşuşyga niýetläp ýola düşdük,
İlki Hajygowşana bardyk. Onuñ duwşundan ozalam birki gezek geçipdik. Töwerege ser salypdyk, Magtmgulyny ýatlapdyk, emma aýak çekmändik. Bu sapar günortany Hajygowşanda geçirdik, obanyñ ilaty bilen tanyşdyk.
Hajygowşan tüýs türkmen obas. Bir keşbini, bir durkuny üýtgetmän gelýän türkmen obas. Şol hatar-hatar öýler, şol pessejik pagsa tamdyr kepbeler... Şol agaç-daragtsyz, bag-bakjasyz tekizlik... Şol baýdyr garyplyk... Şol däp-düzgün...
Eger kino işgärleri Magtymgulynyñ Hajygowşandaky döwri barada film döretmeli bolaýsalar, olar dekorasiýa ýasamaly bolmazdylar. Hemme zat öñki-öñküliginde. Ullakan üýtgeşiklik ýok.
Hajygowşan ýaşamak üçin örän amatly ýer. Howasy aram, ýakymly. Demirgazgy, gündogary, günortasy daglyk. Günbatary tä Kaspi deñzine barýança eliñ aýas ýaly tekizlik. Sähelçe ýerden Gürgen derýasy bir joşup, bir köşäp akyp ýatyr. Ekerançylyk üçin ýer ýeterlik.
Magtymgulynyñ setirlerini ýatlanyñy duýman galýarsyñ:
Öñünde belent dag, serinde duman,
Deñizden öwüser ýeli Gürgeniñ.
Bulut oýnap, baran dolsa çaýlara,
Akar boz bulanyp sili Gürgeniñ.

Obanyñ ýaşulularynyñ gürrüñ bermegine görä, Döwletmämmetdir Magtymgulynyñ zamanynda Hajygowşan olaryñ tiredeşleriniñ — gerkezleriñ ekerançylyk edýän ýeri ekeni. Emma hemişelik oturýan ýerleri Etrek derýasynyñ kenaryndaky Aktokaý obasy bolupdyr.
Hajygowşanda Magtymgulynyñ neberelerinden hiç kes ýok ekeni. Ýagdaýa belet adamlaryñ aýtmagyna görä, olar Aktokaýda ýaşanmyşynlar.
Magtymguly Hajygowşanda agyr nähoşlapdyr. Garrylyk... Onuñ üstesine nähoşlyk... Ol halynyñ barha teñleşýändigini duýupdyr. «Demim kesilmäkä meni Aktokaýa eltiñ, amanady tabşyrmaly bolaýsam, kakamyñ ýanynda jaýlañ» diýipdir. İlat ony Halatnebi dagndan eginlerine göterip geçiripdir. Şol dagyñ üstünde, näköklükde şahyr iñ soñky goşgusyny aýdypmyşyn:

Gatlak-gatlak gara daglar,
Gatlagyñda garym galdy.
Agaç uzyn, boýum gyýsga,
Dal uzakda ilim galdy.

Biz Aktokaýa bakan ugradyk.
Maaşyn Etrek derýasyna ýakynlaşdygyça gökleñlerin daglary, şol sanda Güllidag uzaklaşýardy, demirgazkdan serhet çekip geçýän Soñudag ýakynlaşýardy. Gün aşaklgyna eñiberende Aktokaýa ýetdik.
Obaçlyk derýanyñ iki tarapy gyralap, esli ýere uzap gidýär. Galapynam gadymy türkmen öýleri. Dumly-duş açyklyk, kä ýerde gyrymsy agaçlar suwsuzlykdan kibtini gysyp, saralyp otyrlar. Hajygowşandan alyp gaýdan ýolagçymyz bizi Magtymgulynyñ neberelerinden iñ ýakynynyñ — Ata işanyñ öýüme eltdi. Tanyşdyk. Sähelçe salymdan adam bary üýşdi.

Ata işan otuz bäş ýaşlarynda, orta boýly, görme-geý tegelek ýüzli, parahat gözleri ýylgyryp duran ýigit ekeni. Ol biziñ näme üçin gelenligimizi añdy-da:
— Ýörüñ onda gün ýaşmaka gonamçylyga aýlanyp gaýdalyñ — diýdi.
Gonamçylyk obanyñ golaýynda ekeni. İlat oña «Garrak Mollanyñ gonamçylygy» diýip at beripdir. Döwletmämmet bilen Magtymguly bir ýerde jaýlanypdyr. Goşa gubruñ töwereginda çuñ garym gazlypdyr. Döwletmämmediñ gubrunyñ başujynda ullakan döwük gazan bar. Şol gazan onuñ kyrky berlende goýup gidilen gazanmyşyn. Başga hiç hili ýadgärlik ýok.
Muhammet Çerkez guburlary garyşyk bir duýgy bilen syýnlady-da, maña bakyp, çawuş çakyp diýen ýaly dillendi:
— Dag belentligine galan nysanlar, gör, nähili ýagdaýda ýatyrlar!
Muhammediñ başyny yrap, perişan dem almagy meniñ üçin düşnüklidi. Guma garylyp, gözgyny halda, iki sany üýtgeşik akyldar, beýik şahyr ýatyrdy. Olary külli Türkmenistanda tanamaýan barmyka? Ylaýta-da Magtymgulyny... Türkmeniñ diline, edebiýatyna, ruhy älemime ganat beren, ony hak iş üçin, ýagty geljek üçin göreşe, söweşe çagyran, ölmez-ýitmez Magtymguly... Senmikäñ bu ýatan?
Howa, şoldy.
Ata işan bizi öýüne äkigdi. Agşam uzak wagtlap Döwletmämmetdir Magtymguly barada gürrüñ boldy. Biz şahrlaryñ Aşgabatda neşir edilen kitaplaryny görkezdik, olaryñ goşgularyndan käbirini okap berdik. Gürrüñdeşlerimiz geñ galdylar. Bärden gaçyp baran duşman elementler: «Şuralar Magtygulyny ýigrenýärmişinler, dindar saýýarmyşynlar» diýip, gürrüñ ýaýradypdyrlar.
Sohbegimiz tiz gyzyşdy. Ata işan gerkezler bara-da, Döwletmämmetdir Magtymgulynyñ Aktokaýda, Hajygowşanda güzeran görüşleri barada gürrüñ berdi. Biz ondan:
— Şahyrlaryñ hatyrasyna ýadgärlik gurup bolmaýarmy? — diýip soradyk.
— Wah! — Ata işan başn ahmyrly ýaýkady. — Hiç Bolmanda kiçijik hüjre salsañam boljak welin, gurbatymyz çatanok. Diñe bizem däl. İlatyñ aglabasy gününi zordan itekleýär.
Gurleşip oturşymyza bizi bir mesele aýratyn gyzklandyrýardy: Magtymgulynyñ golýazmalaryndan saklanyp gelýäni barmyka?
Ata işan meniñ sowalyma birbada jogap bermedi. Soñra gönüsinden gelmekden çekinýän ýaly, ýaýdanjyrap gepledi:
— Döwletmämmet köp okan, köp bilen adam bolupdyr. Onuñ uly baýlygy kitap ekeni. Magtymguly kakasynyñ däp-dessurn dowam etdiripdir. Olam bar-ýogyny kitaba beripdir. Buhara gitse-de, Hywa barsa-da, horjunlap kitap getiripdir. O zamanlar gyzylbaş bilen ýagyçylyk güýçli ekeni. Ot-elek bolup, bar-ýogyñy taşlap, aýakaldygyna gaçylýan wagyt köp bolupdr. Şol urha-urlukda şahyrlaryñ kitaplaram kül bolupdyr. Magtymgulynyñ, özem ýazan kitaplaryny gyzlbaşlaryñ weýran edendiklerini goşgularnda zeýrenip beýan edýär.
Ata işan demine dowamly dyýngy berdi. Soñra töweregindäki ildeşlerine göz gyýtagny aýlap, şol bir ýaýdanjañlyk bilen dowam etdi:
— Men ömrümde ýalan sözlän adam däl. Sizdenem hakykaty gizlemäýin. Döwletmämmet babamdan galan bir kitap bar. Ony gözümiziñ göreji ýaly saklap gelýäris. Şahyrlaryñ öz elleri bilen ýazan kitaplaryndan başga derek galmady.
Biz Ata işandan kitaby görkezmegi haýyş etdik. Ol galyñ kitaby getirdi-de:
— İne, şu kitap Döwletmämmet mollanyñ hut öz eli bilen ýazan kitab.— Ata işän biygtyýar sandraklaýan goşa goly bilen kitaby maña uzatd.
Men agramly kitaby elime aldym. Onuñ daşyna berk jilt çekilip, gön bilen berkidilipdir. Ýüzünde ýazgy ýok. İlki sahpany açdym. Owadan arap harplar bilen «Muhtaser» diýip ýazlypdyr.
Ata işan arap hem pars dillerini gowy bilýär ekeni. Ol kitabyñ soñky sahypalaryndan birini açdy-da, ondaky setirleri okady. Soñra olary türkmen diline terjime etdi. Onda Döwlötmämmediñ kitaby 1159-njy ýylda (1747) ýazyp gutarandygy görkezilýär.
Kitabyñ gyralarnda-da boş ýer ýok, ýazgyly. Ata işan çem gelen sahypalaryndan birki sanysyny açdy-da, ýagdaýy düşündirdi:
— Bularam Magtymgulynyñ hatlary. Döwletmämmet ýogalandan soñ Magtymguly dürli meseleler boýunça öz pikirini şu kitapda ýazyp gidipdir. Kitaby okajak bolýan kän. Emma men hiç kime beremok. Şundan başga Döwletmämmet bilen Magtymguludan ýadygärlik galan zat ýok. Olaryñ goşgularynyñ nusgalary bar. Emma golýazmalary ýok.
Nähili tapyndy! Beýik akldarlaryñ Aşgabatda-da, Magtymguly adyndaky dil we edebiýat institutnyñ arhiwinde-de şahyrlaryñ golýazmalarynyñ ýoklugy maña mälimdi. Hiý-de, beýle bahasyz tapyndyny elden gidirip bolarmy.
Biz Döwletmämmet bilen Magtymgulynyñ döredijiligini il-güne ýetirmek boýunça Türkmenistanda görülýän çäreler barada turuwbaşdan söz açpdyk. Käbir hakykaty belli-beterem radio boýunça şahyrlaryñ goşgularynyñ okalýandygyny, bagşylaryñ olary ýygy-ýygydan ýatlaýandyklaryny Ata işanyñ özem bilýär ekeni.
Şonuñ üçin-de men olaryñ döredijiligini öwrenmek boýunça alnyp barylýan ylmy işler barada söz açdym, olaryñ golýazmalaryny, täze eserlerini tapjak bolup ylmy işgärleriñ obadan oba, raýondan raýona aýlanýandyklaryny, hatda beýleki respublikalaryñ arhiwlerinde aýlap gözleg geçirýändiklerini gürrüñ berdim. Soñra söhbeti asyl matlabymyñ üstünden eltdim, Ata işandan «Muhtaseri», biziñ Magtymgulynyñ ady dakylan dil we edebiýat institutimiza sowgat bermegini haýyş etdim. Ol esli wagt, tiredeşleriniñ ýüzüne sala saljylyk bilen garap, dymyp oturdy. Ol iki duýgnyñ arasnda gysylýardy. Bir tarapdan kitaby elden gideresi, ikinji tarapdan biziñ göwnümizi ýykasy gelenokd.
Ata işanyñ ýaýdanjyraýanlygyny duýup, sakgaly, murtdyr gaşlary gar kimin agaran ýaşuly gürrüñe goşuldy:
— Bu kitap bilen hoşlaşaýmak Ata işana añsat düşmez. Onda-da siziñ raýñyzy ýykmaz-la...
Hawa, Ata işan biziñ raýmyzy ýykmady, «Muhtaseri» bize sowgat berdi. Ol häzir Türkmenistan ylmlar akademiýasnyñ dil we edebiýat institutynyñ golýazma fondunda saklanlýar.
[2]
Biz Aktokaý bilen, Magtymgulynyñ nebereleri bilen hoşlaşdyk. Misgingylyjyñ nebereleri bilen duşuşmagy niýetläp Garabalkana bakan sürdük. Muhy obasynda şahyryñ Akbike diýen gyýzy ýaşaýar ekeni. Biz göni şonuñ öýüne bardyk. Märeke üýşdi, daşarda, çaý başynda şahyr barada söz açyldy.
Şol wagtlar Akbike, onuñ öz aýtmagyna görä, ýigrimi ýedi-ýigrimi sekiz ýaşlaryndady, Kakasy ýogalanda bir ýarym ýaşynda ekeni. Misgingylyjyñ Orazbibi diýen ýene bir gyýzy bolupdr. Ony şahyryñ doganynyñ ogly Tagy Garrgala äkidipdir.
Gürrüñdeşlerimiziñ aýtmagyna görä, Misgingylyç uzyn boýly, ak ýüzli, uzyn sary sakgally adam bolupdyr. Ýokarky dişleri aşaky dodagyny örtüp duran ekeni.
Şahyr Buhara hem Hywada taglym alypdyr. Tebigatyna görä, açyk ýüzli, degişgen adam ekeni. Bütin ömrüni daýhançylyk edip, gün-güzeranyny kyýnlyk bilen dolandrpdyr. Saz-söhbeti söýýär ekeni. Garabalkan-da Alyseýit diýen ökde gyçakçy dosty bar ekeni. Misgingylyç şony taryplap, ýörite goşg goşupdyr:

Dutary kök edip çeker gyjagy,
Gözeller yşyk edip açar gujagy
Kellesi küýlenip, mes bolan çagy,
Ykbaly oñaýdyr Alyseýidiñ…


Biz Akbikeden: «Şahyryñ golýazmalaryndan galan zat barmy?» diýip soradyk. Ol şeýle jogap berdi: «Kakam ölmeziniñ öñ ýanynda ullakan kitaby ejeme gowşurpdyr-da, şuny Gylyç ahunyñ metjidine elt, ilat ölýänçañ señ harajatyñy berer diýipdir. Kakam ölenden soñ ol kitaby öýümizi talan ogrular äkidipdirler».

Misgingylyjyñ golýazmalaryndan derek galmandyr. Akbike bize käbir ýazglary gowşurdy. Olar şahyryñ goşgularynyñ göçürilip alnan nusgalary ekeni.
Biz Garabalkan bilenem hoşlaşdyk. Gümmethowza (Kümmetgowuz. AG) bakan sürdük. İkindinaralar Gümmethowza, Türkmensähranyñ ile belli söwdagäri Welmämmediñ (Muhammedi- AG) öýüne gelip düşdük.

Welmämmet Gürgendäni söwda edaramyz bilen gowy aragatnaşykdady. Ol bize ýüzläp iri mal, müñläp ownuk mal satyn alyp berýärdi. Biziñkilerden bolsa mata, gant we beýleki geçgin harytlary alýardy. Ol Tähranyñ atly söwdagärleri bilen iş salyşýan, olaryñ gylyk-häsiýetine endik eden söwdagärdi. Gümmethowzuñ ortarasnda giñ howlusy bardy, Derwezeden giren ýeriñ-de, ýörite myhmanlar üçin salnan, ewropa stilinde abzallaşdyrlan, dört-bäş otägly jaý bardy. Haçan barsañ, hojaýyn öýde bolsa-bolmasa, iki sany nöker hyzmata taýýar bolup durdy.
Welmämmet köpi gören adamdy. Uzynak, daýaw göwresi, sakgal-murtsyz, süýrüräk açyk ýüzi, könelşen akyl gözleri, gülümsiräp gep urşy adamda ilki göreniñden birhili hoş duýgy döredýärdi. Onuñ üstesine oturp-turuşmagy halaýan, ýaşamagyñ lezzetini bilýän adamdy. Men holodilnigi (sowdujy.AG) ilki sapar şonuñ öýünde gördüm. Şwesiýada öndürilem, peltely çyra bilen işleýän holodilnikdi.
Biz Magtymgulynyñ nebereleri bilen duşuşyp gelýändigimizi gürruñ berdik, şahyrlaryñ guburlarynyñ gözgyny haldadygyny aýtdyk. Welmämmet biziñ näme üçin o barada gep urýandygymyzy duýdy. Ol ikuçsz gepledi:
— Men Magtymgulynyñ hatyrasyna sanly günde oñat hüjre saldyraýyn, ussasynam özüm tapaýyn, materiallarynam. Ähli harajatam menden. Ýöne siz bir işde maña kömek ediñ. Gürgeniñ parmandaryndan (gubernator) sygryñ dili ýaljak rugsat hatyny alyp beriñ. Soñ maña gep gelmesin.
Men gubernator bilen bolan duşuşklarymyñ birinde usullk bilen bu meseläni gozgadym. Ol Magtymguly diýn şahyryñ bardygyny bilenok ekeni. Göwnüne şübhe geldimi-nämemi, gapsynda garaşýan türkmenlerden birini çagyrdy-da:
— Sen Magtymguly diýen şähyr tanaýarmyñ? — diýip sorady.
Çagrylan dilewar adam bolarly. Ol gülümsiräp jogap berdi:
— Magtymguly şahyry tanamaýan türkmen ýokdur, hezreti parmandar. Gerek bolsa goşgularyndanam käsimi ýatlap biljek.
Gubernator sag elini galgadyp goýberdi:
— Bolýar, bolýar... Soñ ýatlarsyñ... Garaş gapda...
Gubernator Magtymgulyny tanamaýanlgyna ökünen boldy, umuman şahyrlary gowy görýänligini duýdurdy, dessine general-gubernatoryñ adyna hat ibermegi, gerekli kömegi bermegi wada etdi.
Ol wadasynda tapyldy. Degişli hatyñ barandygyny general-gubernatoryñ özi maña duýdurdy, Olam ökündi, wada etdi, eýýäm Tährana hat iberendigini duýdurdy. Şonuñ bilenem Magtymgululy mesele gutardy. Tährandan jogap gelmedi...

**************

Durdygylyç galtaman

İçeri işler ministerligiñ dokumetlerinden
Onda Durdygylyjyñ ele salynşy barada maglumat berilýär

Külli demirgazk Eýranda bolşy ýaly Gürgendir Mazandaranda, Şahrutdyr Semnanda-da ýagdaý tiz kadalaşdy. İlat Gyzyl Goşuna, Gyzyl Goşun ilata öwrenişdi. Dürli raýonlardan fronta-faşizme garşy söweşýänler üçin kömek gelip başlady. Sowet Soýuzyndan gaçyp baran duşman elementleriñem ýürekleri düşüşdi. Olara azar berýän ýokdy. Emma Eýran razvedkaçlarynyñ, belli-beterem daşary ýurtly razvedkaçylaryñ toruna düşüp, henizem şolaryñ görkezmesi boýunça hereket edýän, gazabyna bäs gelip bilmeýän duşman elmentler bardy.
Durdygylyç han şolaryñ, biridi. Ol töweregine ilsiz-ummatsyz ganojaklary, şol sanda urşa gitmejek bolup bärden gaçyp baran dönükleri toplap, bir gün Maşadyñ, ikinji gün Şahrudyñ ýoluny çapýardy. Oña iñlis razvedkaçylary tarapyndan berilýän buýruk şeýledi, Gyzyl Goşunyñ ýerleşýän raýonlary ber-bibatçylyk diýip goh turuzmak üçin urmaldy, çapmalydy, tozan turuzmaldy.
Köp garaşyldy. Köp geçirimlilik edildi, Ahyrda Durdygylyç hanyñ garakçylar toparyny ýok etmek bara-da buýruk geldi.
Gerekli çäreler görlenden soñ, duýdansyzlykda Durdygylyç hanyñ obasynyñ töweregi gabaldy, bir zarbade ganojaklaryñ bar diýen ýaly girä salyndy. Emma Durdygylyç hanyñ özi bilen kiçi ogly obanyñ golaýyndaky jeññellige sümýär. Galtaman birbada tutdurmady. Ony tutmasañ, operasiýanyñ başa barmadygy bolýar. Jeññellikde, golaý-goltumdaky dag-derelere aýlanyp çykylmadyk ýer galmady. Operasiýa Eýranyñ žandarmlaram gatnaşýardylar. Şolardan biri, tanyş türkmen žandarm meniñ ýanyma geldi-de, nesihat berdi:
— Siz indi goşun bilen Durdygylyç hany tutup bilmersiñiz. Ony tutmagyñ binäçe ýol bar: Güllidaga baragadan Nur hana: «Ýa Durdygylyç hany tutup beriñ, ýa-da özüñiz öñe düşuñ» diýseñiz, ol galtamany ýeriñ astynda bolsa-da tapar.
Biz nesihatçymyzyñ aýdyşy ýaly etdik, Haýbat atmadyk, gorkuzmadyk, haýyş etdik. Nur han Gyzyl Goşunyñ görýän çärelerini makullap gepledi:
— Size öñem aýdpdym. Şol galtaman biziñ ilatymza-da ot ýakdyranok. Arkaýyn boluñ. Onuñ gidere ýeri bolmaz.
Gijäni Nur hanyñkda geçirdik. Ol ertesi gün Durdýgýlýjýñ goñşulykdaky kürt obalarnyñ birine siñendigini, o tarapa atlylyaryny iberendigini habar berdi, ýene şol köşeşdiriji sözlerini gaýtalady:
— Arkaýyn boluñ, galtamanyñ gidere ýeri bolmaz...
Şol gün Nur hanýñ adamlarý kürtleriñ kömegi bilen Durdýgýlýç hanýñ daşyn gabapdyrlar, atyşyk bolupdr. Kürtlerden iki adam, Nur hanyñ atlylaryndanam biri ýaralanypdyr. Çat mañlaýyndan ok degip, Durdygylyç han şol ýeriñ özünde jan beripdir. Emma ogluny diri tutup getirdiler.


**************

[1] Yaşlık žurnalı 12/98
[2] Seret: Z.Muhammedow «Avtograf Azadı», «Turkmen Iskra» 11-nci may, 1982

Inga kommentarer: