ایلدشیمیز رحیم کاکایی نینگ مختومقلی باراداقی غارایشینا
بککی بردیف ینگ دیلیندن جوغاپ

ر

ییغنانی: بردی کربابایف
ماحتمقولی قوشغیلاری
آشغابات (پالتاراتسکی)ر
تورکمن دولت نشریاتی 1926 نجی یل

ماریلی امیر حاجی نینگ اوغوللاری بککی و قاقاجان بردیف لر تورکمنیستانینگ یاقین تاریخیندا ادبی- مدنی اؤسوشده اولی ایز غالدیران شاخصیتلردی. امیر حاجی نینگ اؤزی- ده تورکیه بیلن غاتناشیق قورماقدا استانبولا باریپ، تورک سلطانی بیلن دوشوشیپ، سونگرا بولشویکلره غارشی "اسلام بیرلیگی" قوراماسینی دؤره دنلیکده عایپلانیپ، بولشویکلرینگ گیزلین قوللوغی قورقینچ "گ پ و" نینگ یاویز ایزارلامالارینا دوچار بولوپدی. اونونگ اوغوللاری- دا داشکنتـده یوقاری بیلیم آلیپ، عبدالحکیم قول محمدوف، کومشالی بؤریف داغی بیلن بیله لیکده تورکمنیستانده ایلکینجی "مدنی-ادبی آنگ دوشونجه" توپارینی اساسلاندیریارلار. بو توپارا تورکمنیستانینگ حالق کامیسسارلار شوراسی نینگ باشلیغی غایغیسیز آتابف- دا دولی قولداو بریپدیر. 1933- نجی یئللارینگ توتها- توتلیغیندا دوغانلار بککی و قاقاجان- دا یوق ادیلیأر.ر
ایلدشیمیز ر. کاکایی ایکینجی مختومقلینی بکی امیربردی نشیر اتدی دییأر. (مجموعه شعر مختومقلي نخستين بار در 289 شعر ودر 46 بخش درسال 1926 درترکمنستان شوروي ازسوي بکي اميربردي وبا پيشگفتاري از وي نشر يافت. بو دوغری دأل. ساویت دؤورینده ایلکینجی گزک 1926- نجی یئلدا شاهیر هم یازیجی بردی کربابایف مختومقولینی چاپا تاییارلاردی و بککی امیر بردی هم اونگا سؤزباشی یازدی. شوندا ب. بردی مختومقلی نینگ غوشغولاری نینگ حایسیسی شاهیرینگقی، حایسیسی دألدیگی بارادا علمی ایش ادیلملیدیگینی ماصلاحات بریأر.ر
من یوقاردا بککی بردیف ینگ یازان سؤزباشیسی نینگ نوسغاسینی یرلشدیردی. یؤنه اونونگ بیرینجیدن قاوی دوشمأنلیگی (آصل نوسغاسی شئیله) ایکینجیدن بیرنأچه دوشوندیرملی سؤزلر بولانسونگ هم- ده کأبیر چیقغیتلار بریپ اونی غایتادان یازیپ، اوقیجیلارا، ایلایتا- دا ایلدشیمیز ر. کاکایی نینگ اونسونه حؤدورله یأرین. یری گلنده آیتساق هیچ کیم ساویت دؤرینده تورکمنیستانلی عالیملارینگ پرافه سسور مأتی کؤسأیف ینگ، بای محمد غارریف ینگ، عبدالرحمان مولکمانوف، آشورپور مردوف (نورمحمد عاشورپورینگ)، ساپار انصاری نینگ... ماختیموغلینی اؤرنمکده ادن ایشلرینی انکار ادیپ بیلمر. یؤنه غینانساقدا هنیزه چنلی شاهیرینگ تانقیدی، دنگشدیرمه اساسلی تکستی تاییارلانمان گلیأر.ر

آقمیرات گورگنلی

«ماحتوم قولی به یان اتگین بیله نینگ
اوزینگه نامیس بیل دیمأن قالانینگ
هر یانا تاراشلا کؤنگله گله نینگ
بو سؤزلر هم سندن یادیگأر بولار.»[1] ر

سؤزباشی

اؤزینده سونگقی اوسترمه لره (نسیل لره) شاغیریمیز اونودلماز یادیگأرلیک قویب گیتسه- ده بو چاقا چنلی اونینگ یازان قوشغیلاری، آیدان آیدیملاری(!) ایل آراسیندا قاتی یایراپ توپلانمان قالاردی. اولی ایل ایچینده، اوندا- موندا ماحتوم قولی قول یازمالاری اوقامیش آداملار الینده بولسادا، بیر- بیریندن تاپاویتلی بولوپ چیقاردی.ر
چونکی یرلی یاغدایلارا گؤرأ یازغی آرتدیرلاردی، کمه لدیلردی؛ یرلی شیوه گؤره دیلیده بیر آز دگیشه ردی؛ کم- که س یرده باشغالار تایندان( طاراپیندان) یازیلان قوشغیلار قاریشاردی. سونگرا یازغیلاردان گؤچرنلر هم بیلگشلی می، یا نادانلیقدان می اؤز تایلاریندان یاران، یارامادیق یرلرینی اویتگتمکدن چکینمأن بولماغا چملی اکنلر. دیمگ شیندیکی ایل آراسینداقی ماحتوم قولی قول یازمالاری آسلقی (آصیل) نوسغا دوغریلغی گومانا بولب گؤرنیأر.ر
هر زاد بولسادا ماحتوم قولی دوغیسیندا اولی ایزلاما(بارلاغ) سلجریش یاساما(دوزه دیش) گرک بولوپ چیقیار.ر
چونکی تویس آسلقی ماحتوم قولی قول یازماسی یتب- ده بو گونه چنلی اله دوشمأن باریار. ایل آراسیندا یؤرأب گلیأن حکایا گؤره دویب نوسغا غایب بولانلار(یتیپ دیر) بیر گزک شاغیریمیزینگ اوباسینی اترک چاینگ سیلی آلاندا و باشغا بیر گرکده اوبانی یاغی چاپاندا.ر
شویله قینلیقلا بولسادا ماحتوم قولینی توپلاما یولیندا کؤپ سیناغلار ادلندیر. بوحارا، تاشکند داش باسما حانالاری اونی تانالماز یالی ادیپ چیقاران درلار.ر

سونگرا نیازی[2] آرقاداشیمیزتایندان ماحتوم قولی باسدرلماغا (چاپ ادیلمأگه) باشلانان در. یاقیندا استانبولدا باسلب چیقان در.[3]
... "دولت بلم (بیلیم/علیم) شوراسی" آرقاداش[4] بردی کربابا اوغلینا ماحتوم قولی قوشغیلاریمی دورلی یازمالاری سلجرب توپلامانی تابشردی و بیرنأچه ماحتوم قولی نوسغالارینی تاپب بردی. اولارینگ ایچینده بللی رأکلری سیدمراد عؤض باینگ[5] حیوا، قاراش حانینگ چه له کن یازماسی مه نینگ قارری قالا قول یازمالاریم (بار)
شو نوسغالار تورکمنستاندا اینگ دولیراق دیب تانالسادا بولاردان سلجرلب دوزیلن ماحتوم قولی دولی در دیمکدن و قوشغیلارینگ باریسی ماحتوم قولی نینگ اؤزینگکی دیمکدن چکینیأریس...ر

بککی امیر بردی

[1] گؤر! بو بند هم بو گونکی گؤرنیشدن تاپاوتلی
[2] عبدالرحمن نیازی 1912- نجی یئلدا "دیوان مخدوم قلی" نی آستراحاندا ع. عمروف ینگ چاپ حاناسیندا چاپاتدیردی.ر
[3] شیخ محسن فانی طاراپیندان
[4] بولشویکلر یالی یولداش دییمأندیر و اوف سؤزیندن پیدالانماندیر
[5] تورکمن افسری س. عؤض بایف سونگرا آتیلیپ اؤلدوریلدی.ر