BEREZKIN R.B.

GÜRGEN
JÜLGESIINDE...

Dashkent, 1931

Ruscadan Terjime eden:
Akmyrat Gurgenli
Eyran Turkmenlerinin Medeni we Syyasy ojagynyn nesri
2010

ایلرکی تورکمنیستاندا 1920-نجی یئللاردا جمهوریت قورماق اوغروندا آلنیپ باریلان گؤرشلر بیلن باغلی اهلی فاکتلار هنیزه چنلی دولولیغینا حالق کؤپچولیگینه یتیریلمان گلیار. تورکمنیستانلی عالیم مرحوم همت آتایف بو بارادا غیمماتلی ایش تاییارلاپدی، اولاری کأمیللشدیرمک ماقصادی بیلن گورنوکلی روس تاریخچیسی بریوزکین نگ باریپ ایرکی دوورلرده یازان "گورگن جلگه سینده" دیین اثرینی تورکمنجأ ترجیمه ادیپ ایلکینجی گزک اونسونگیزه حودورله یأریس. بو سالداملی ایشی تاییارلان ایلدشیمیز آقمیرات گورگنلآ ساغبولسون آیدیاریس.

تورکمن حالقی نینگ مدنی- سیاسی اوجاغی
مارت 2010

(Bu yygyndy bir näce bölekde okyjylara yetirler.)

1924-nji yylda Ilerki Turkmenistanda Jemhuriyet gurmak ugrunda goresen
merdana arler: Osman ahunynn, Allayar hanyn, Nepes serdaryn... belent
hatyralaryna!

Tanyslyk ucin
Gadyrly okyjy!

Halkymyzyn yakyn taryhynda bolup gecen wakalar hakynda bizin yas osmerlerimiz oran az
bilyarler. Bu olaryn gunasi dal. Bir tarapdan diktator režimler halkymzyn milli taryhyndda bolan
galkynsly, buysancly pursatlary gizlemage synansyar, ayry tarapdan taryhy ymlmy bilyan
gyzyklanyan dostlarymyz bu mesela kem baha beryaler, bu bolsa isin ahmiytini artdyryar.
1924-nji yylda turkmenlerin jemhuriyet ugrundaky goresi hakynda barmak basyp sanardan
kop cesme yok. Mundan ozal pars diline terjıme edilen Bibi Rabiya Logasowanyn “Eyran
turkmenleri” (Tahran 1358) we merhum Hummat Atayewin “Eyran turkmenlerinin gozgalny”
(parsca 1996) eserlerde az-kande Osman ahunyn yolbascylygyndaky gozgalan hakynda
maglumat berildi.
Elinizdaki eserin awtory Beryozkin, sol dowrun gozgalanyna gatnasan gahrymanlar bilen
intervıw esasynda oz isini suratlandyrmaga synansypdyr, munun ustesine ol Eyrandaky
yagdaya gowy baha bermegı wakalary dogry analiz etmage synansypdyr.
Bu eser ilkinji gezek turkmenca terjime edilyar.
Eser gownunizden turar umydy bilen:

Akmyrat Gurgenli
Mart 2010

SOZBSAY(1)

kyjylara yetirilyan yoldas Berezkinin isi anyk materiyallar bilen doldurylandyr. Bu -bahasyna yetip bolmajak maglumatlardyr.
1924-26-njy yyllardaky turkmen gozgalany hakynda hatda sowet metbugatynyn
gazet-žurnallarynda hem makalalara dus gelmek bolanok. Onun sebabi: materiallaryn
gytcylygyndandyr. Pars metbugaty bir tarapdan, ynamdarlyk nukday nazaryndan, beyleki
tarapdan, senzuranyn yagdayy, hem-de halkaryn kop gozgalany yurdy aram-aram aljyranlyga
salmagy hasaplanyar.
Sonun ucinem Eyranda bolup gecen rewolusiyon tolgunslary owrenjek bolsan wakalary
gorenlerin we emigrantlaryn, yurda gelip-giden korrespontlerin aydanlary bilen onmaly bolyar.
Gozleyjilere dokumentler totanleyin dus gelyar.
Turkmenlerin gozgalany barada yoldas Berezkin seyle uly isi amala asyrdy. Yygnap bolunjak
materiallar bir-bir y ygnalypdyr. Yoldas Berezkinin cap eden maglumatlary anykma-anyk
gyzyklanma doredip, olar taryhcylar ucin bahasyna yetip bolmajak gymmatlykdyr. Yone yoldas
Berezkinin isi dine garalama, dine materiallaryn toplumy. Olarda getirilen faktlar geljekki
agtaryjylara cunnur yardam eder, esasanam, marksistik seljermelerde uly komek berer.
Berezkinin duypli yalnyslygy Eyranyn yarym koloniyal sowda kapitalyna
dusunmeyanligindedir. Berezkin Pars hokumetinde "komprador buržuaziyanyn" duryandygyny
tassyklayar. Bu dogrumydyr? Dowletin, "eziji synpyn guramacysydygyny, onumciligin
hokumdarydygyny, husytlygyn edil sowda yaly, onumcligi gul kimin ulanyandygyny her bir
marksistin bilmegi zerurdyr. E yran hokumetinin basynda feodallaryn oturandygyny, Reza sa
Pahlewinin diktatordygyny subut etmek gerekmidir! Pars hokumetinde feodallar otyrlar.
E yran- yrym kolonial yurt. Yolldas Berezkin oz isinde turkmenlerin rewolusiyon gozgalanyny
subut edyar. Ol turkmen gozgalanynyn rewolusiyon hasiyetde bolandygyny one suryar.
Redaksiyadan

*********************

(1)
Orta Aziya marksclik-Lenincilik Ylmy-Barlag Birlesigi edarasynyn yoldas Berezkinin ≪Gurgen
julgesinde≫ atly kitabyna yazan sozbasysyny SSSR-in dargamagy bilen oz guyjini yitirendigi
sebapli gysgaldylan gornusde terjime edildi.