(1919-1989)

ه یاغشی آدام یاغشی لیق دا یادلان سا

مرحوم آنه دردی تکه ئی دنیا دن اوتن ینه یگریمی یئل

مرحوم آنه دردی تکه ئی ١٢٩٨ –نجی یئلدا قزل آربات شهرینده دنیا ایندیپدیر و اون اوچ یاشینا چنلی اول شهرده یاشاپدئر. قزل آربات دا اوروس مکتبینده 7-نجی کلاسه چنلی اینگ یوکاری بهالار (نمره لار) بیلن اوقاپدئر و مکتب طاراپئندان بیر-ناچه گزک سیلاغ لانیپدئر. سونگ عطا-کاکاسی نینگ ایرانا گیدنی اوچین اول هم اوز اجه سی و دوغان لاری بیلن اوز یوردینادان ایرانینگ گنبد شهرینه گیتملی بولوپدئر.ه
گنبد ده ١٥-١٤ یاشینداکا (١٣١١) بیرنجی کلاسده، اوزینینگ یارپی یاشینداکی چاقالار بیلن اوقامالی بولوپدئر.ه
آنه دردی آقانگ ٥-٤ نجی کلاس دا کا "شاهی" آدلی مغلم می بولوپدئر. اول مغلم اوقوچی لاری قاتی حورلاندیریان اکن. بیر گون آنه دردی آقا یاشی اولی بولانی و باشغه بیر جمغیت ده (ترکمنستان ساوت سوسیالیستک جمهوریت ینده) اونوپ اوسن لیگی اوچین بو ظلمه چئداپ بیلمان اوزی بیلن قزل آربات دا قونگشی یاشان آذربایجان اوقلان لار بیلن بو مغلم ینگ ظلمینه قارشی چئقماق اوچین گون لرینگ بیری اونی اوچ-دورت اوغلان بولوپ اوروپدئرلار. شول سباب دن اولارینگ همه سی اوقودان قولیپدئرلار. سونگ اول اوز کاکاسینینگ یانئندا تیکین چیلیک (خیاط) ایشینه مشغول بولوپدئر. و شول بیر واقتدا هم کمش دپه ده غایبانا اوقوا گیریپدئر و شول اوقودان هم ٦-نجی کلاسی قوتاریپدئر.ه

سونگ آنه دردی آقا پست اداره سینه ایشه گیریپدیر. یونه اول یرده ایکی آی دان کوپ ایشله ماندیر. سبابی رضا شاه نینگ بویرغی اساسیندا شوروی دن گلن بوسغون لار پست اداره سینده ایشله ماگه حقی یوق اکن شونینگ اساسینده هم آنه دردی آقانی ایشدن چئقارئپ دئرلار.ه
اون سونگ آنه دردی آقا ینه اونکی تیکین چلیک ایشینه قایدیب گلیبدیر. رضا شاه قاچئپ گیدن دن سونگ، محمد رضانینگ دورینده مکتبه مغلم بولوپ ایشه گیریپدیر. بو یرده هم آنه دردی آقانی ٤-٣ آدی دان کوپ ایشلتمان دیر لر. سبابی اول دورده آنا دردی آقا ایام توده پارتیا سینینگ اغضاسی اکن و شول دورینگ حکومتی طاراپئندان توده ای لری دولت ایشیندن بوشادمالی دیین بویرق چکارلیپدئر. ینه آنه دردی آقا کونه جه تیکین چیلک ایشینه قایدیپ گلیپدیر و عمرینینگ آخرینه چنلی بو کاری دوام اتدیریپ دیر.ه
آنه دردی آقا ١٣٣٥-نجی یئل ینگ تومسینگ سونگیندا، آقاسی ارازمحمد تکه نی، یالکاپ نامارت لارچه، یاتیرکا، اولدیرندن سونگ و یالکاپ توتلاندان سونگ گنبد ده همه توده پارتیاسینینگ اغضالارینی، شول ساندا آنه دردی آقانی کودتا حکومتینه ساتیار و آنه دردی آقا توساغ ادیلیار. آنه دردی آقا ١٨ آی گرگان، سونگ بولسه تهراندا قصرده زندان یندا اوتوریار. بو یرده بیر ماطلابی هم آنکلاتماق ایسله یارین. اول هم شیله: علی عمویی، توده پارتیاسینینگ اونکی سیاسی بورو سینینگ اغضاسی و ٢٥ یئل شاه زندانیندا و سونگ بولسه ١٢ یئل لاپ اسلام جمهوری سینینگ زندانیندا اوتوران، اوز باشدان گچیرنی نی یازان "درد زمانه" دیین کتابینینگ ١٥٠ –نجی صاحیپه سیندا شیله یازیار:ه

بو کتاب دا عمویی، آنه دردی آقانی، اونینگ آقاسی اراز محمد بیلن یالنگشیار سبابی اراز محمد ١٣٣٥-نجی یئلدا یالکاپ ینگ الی بیلن اولدیرلیار و ١٣٣٧-ده اول پاخیار ایام یوق. شول یئل لاردا آنه دردی آقا اوز گنبد لی ترکمن و آذربایجان یولداشلاری بیلن زندان قصردا توساق دا بولب دیرلار.ه
آنه دردی آقا، حرمتلی ادبیات چی یاش اولیمز مراد دردی قاضی بیلن دکان لری بیر کوچه نینگ اوقوریندا و قارشا مه قارشی بولانی اوچین یاقین آراقاتناشیقدا بولوپ دور. شول یئل لاردا (١٣٥٧-١٣٤٠) مراد دردی آقانینگ مطبوعات نشریاتی بولانی اوچین اونگا بیر-ناچه گزک خلق آرا کتاب سرگی لرینه قاتناشماق مسیر بولوپدئر. مراد دردی آقا بو سرگی لره قاتناشانده ترکمنستان دان گلن کتاب لاری آلماق ممکین چیلیگی ندن پیدالانیپ بیر-ناچه ترکمن کلاسیک اثرلری آلیپ گنبده گتریب دیر. آنه دردی آقا ترکمن، اورس و فارس دیل لرینه بلد بولانی اوچین شول کتاب لاری فارس الیب بی سینه گچرمک پیکرینه دوشویبدیر و مراد دردی آقا بیلن ترکمن دیل و ادبیاتی نی ترکمن صحرا دا دیرلتمک اوچین بو ایشی یرینه یتریبدیر.شیله لیک بیلن قابوس نشریاتی نینگ بوتین ترکمن دیلینده چقاران کتاب لاری آنه دردی آقانینگ ادن ایشی دیسک یالنگشماریس.ه
موندان باشفا دا آنه دردی آقا بوتین ترکمن لرینگ غیرادا بولان اوز دوغان - قارینداش لاریندان گلیب قوشیان خاط لارینی هیچ پول آلمازدان ترجمه ادیب فارس دیلینه و یا الیب بی سینه کچریب بریان اکن.ه
اما قینان ساق دا شوگونه چنلی بو آدامینگ (آنه دردی آقانگ) ادن ایشلرینی بو گونکی ترکمن صحرا و داشاری یورت لارداکی مدنی اوجاق لارینه و جمغیت لارینه و دورلی سایت دیر، وبلاگ لاره نا بللی بولوب قالیب دیر. حتی صپار مراد نیازاف هم محتومقلی بایراقی نی مراد دردی آقا بریبدی. و حرمتلی مراد دردی آقا هم شو گونه چنلی بو ایشلرینگ عذابی نی هیچ حیلی پول آلمازدان آنه دردی آقانگ یرنه یترن دیگینه دیل یارمادی. یونه یاغشی ایش یرده یاتماز و یالانینگ آیاقی قیسقادیر.ه

آنه دردی آقانینگ تیکین چلیک دکانی همه دورده ترکمن اینتلگنسیاسینینگ مرکزی بولان اکن. آنه دردی آقانینک یاکین اگین دشلری و دوست لارنی بو گون همه ترکمن صحرا تانایار دیسک یالنگشماریس اولادان مثال: کوپ یئل لار قاضی، سولچی، آقلاوجی بولوپ ایشلان مرحوم سید قلی بکی نژاد، گنبدینگ آدی بللی کوپ یئل لار دورلی مکتب لرینینگ مغلمی ومدیری مرحوم صفر شادمان، ترکمن-فارس و فارسی- ترکمن چه سوزلیک لرینگ یازی جی سی مرحوم نورمحمد متقی، ١٣٥٧-نجی یئلینگ انقلابیندان سونگ بولسه مرحوم لار صفر انصاری و نورمحمد عاشور پور، یاش ترکمن صحرانینگ گورنیک لی آرتیستی مرحوم لار نوری گوگلانی، آنه قربان قلیچ طاقانی، شاهیرقربان گلدی آهونبر و ...ر
یوکاردا آیدلانلارا شایات حوکمینده ترکمن صحرانینگ بیر ناچه گورنیک لی مغلم لاری و شاهیر لاری وصنغت استاد لارینینگ آنه دردی آقا حقدا یازان لاری نی گتیرمک چی:ه

…" ینه ده حورمات لی استادیم یاتان یری یاغتی مرحوم آنه دردی تکه ئی یادلاسیم گلیار. استاد آنه دردی تکه خوت اوز بالاسی یالی مانگا زحمت چکن در. اول زحمت لری بیر یا ایکی صحیفه ده یازیب اوداب بولمز. بیر قوشغی بیلن هم اوداب بیلمن. یوقسم "استادیم" آدلی قوشن قوشغیم مرحوم آنه دردی تکه حاقدا"
آنه دردی تکه استادیمه باغیشلایان:ه

"استادیم"

اویمیزینگ گون باتار غایرا چه تنده قالا- یالی یایراپ یاتان حولی بار،ه
شیله گینگ بولسا- دا بو یاتان حولی، منینگ استادیما دیسنگ قاتی دار.ه
یاشایش نینگ بویدان باشین ایزلاسام، بیر کتابدان آرتق، بیر قوشغی دان کان.ه
دنگه سم استادیم قوانج لی عمرینگ، گچن بیک لره، یخشی لارا سان.ه
یاشلیق نگدان حاقیقاتا باش قوشوپ، ظالم لارا، ابد باشینگ اگمه دینگ،ه
بویسانمانی قدرتینگا، گویجینگا اجیزه، پاخیرا، هرگیز دگمه دینگ.ه
دار قفس مردلرینگ جایی دیر دیین، الخم آلدیم پریادینگدان دادینگدان.ه
مقدس یولینگدان یول جاغاز آلیپ نسخه آلدیم استاد بولان زادینگدان.ه
بیزاردینگ عمرینگده شهرات دان آد- دان، شهراتام سنکی دی آد هم سنکی دی.ه
جان بردینگ ایکی لنج ترکمن دیلینه، قاضی آقانگ قازانجی زادام سنکی دی.ه
قابوس نشریاتی مراد دردی آقا، سنگ آرقانگدان حاجی آقا قاضی بولدی.ه
بلند همتینگه قوانیان استاد، همتنگ دن اهلی ایل راضی بولدی.ه
شاحیرام کاماحال کودگریان اکن، سوزله مانه بیک لرینگ حاقیندا.ه
نه ننگ وصپ ادملی یخشی نی یخشی، حاصام قوشغی بولسا، استاد حاقیندا.ه
گینگ حولی دا، یله یاپراغین بریپ، همیشه لیگ گوگریپ دور بر آغاچ
اولمز، یتمز، باقی کوکین اوران دیر، چنار دیسنگ چنار، یادا سروی آغاج.ه
یئل اوسنده یاپراق لاری سس ادیار قلیج جان، وکیل جان ای بالالاریم.ه
یالنگیز انه نگیز گوزی یول دا، دیر بولسا- دا، داشیندا دورت لاله لریم.ه
یئل اوسنده یاپراق لاری سس ادیار عثمان جان، قادیر جان گوزیمنگ آقی،ه
یالنگیز انه نگیزینگ گوز قوانجی سیز، شادیان لانگ بالام اونگ توقات چاقی.ه
سویت لار یوردینی ینه بر گورمگ حاصل بولدی استاد مقصد مرادینگ
آغیر اکن آیرالیغا تن برمگ، آنه دردی تکه، باقی دیر آدینگ.ه

قربان گلدی آهونبر
١٣٦٩ شمسی
"ﻛﺆپچۆلیک ایچینده کأبیر آداملار ، دوغری سئنی آیئتساق کأبیر عالم لار ، صونغات اوستادلاری باردئر یا – دا یاشاپ گچن دیر ، کؤپچۆلیک اۆچین اولی ایش بیتیره ن هم بولسا بیلینمأن قالانی اۆچین به للی بولمان و یادلامالی آدام لارام اولاری یادلامان هیچ یرده آدلاری توتولیان دأل دیر.ه
آنا دردی دایئم (مرحوم آنا دردی تکه ئی حاجی قربان (قربان خیاط) اوغلی) شه یله آدام لارئنگ بیری دیر. مختومقلی پراغی و به یله کی تۆرکمن کلاسیک شاهیرلارئنگ کیتاپ لارئنی یا – دا دسسان لار و باشغادا انچه مه تۆرکمن ادبیاتئنا دگیشلی کیتاپ لارئنگ تۆرکمن صحرا دا بیرینجی گزه ک پارس الفباسئندا چاپ بولماغی نئنگ دۆیپلی زحمتی نی کیم چکدی کأ؟
بواوغوردا اساسی زحمتی مرحوم آنا دردی تکه ئی حاجی قربان اوغلی چکن دیر. سبأبی بو آدام یاشایشئندا دۆزگۆن لی یاشانی اۆچین گۆندیزینگ ایش یاداولئغئنی گیجه اؤیۆنده تۆرکمن ادبی کیتاپ لاری اوقاماق بیلن چئقاراردی. یؤنه اونونگ اوقایان کیتاپ لاری کریل (روس) الفباسئندا چاپ بولان کیتاپ لاردی.ه
حرمتلی مراد دردی قاضی بیلن یاقئن قاتناشئغی بولانی اۆچین بو کیتاپ لاری پارس الفباسئندا یازیپ بریپ دی و حرمتلی مراد دردی قاضی چاپ اتدیریپدی. بو یاغدایی بیلیأن سانلی جا آدام لار، مراد دردی قاضی چاپ ادن کیتاپ لارئندا آنا دردی تکه ئی نینگ آدی نی بیرجه گزه ک ده یادلامادی دیییأرلر.ه
حرمتلی آدام لار ، بیر اویلانئپ گؤرسه ک ، آنادردی تکه ئی نگ تۆرکمن صحرا دا ، تۆرکمن ادبیاتئنا و تۆرکمنه بیتیره ن خدمتی باهاسئنا یه تیپ بولماجاق بیر خدمت دئر.ه
مرحوم آنا دردی دایئم ، اؤزۆنی قربان خیاط آدی بیلن بۆتین تورکمن صحرا تانادان اؤکده و چپر درزی (خیاط) نینگ اوغلی بولانی اۆچین بو ایشی بیر صونغات یالی اؤوره نیپ ،بیر صونغات یالی دا دوام اتدیره ن آدام دئر.4 یاشئنداقی بیرچاغادا چپر چیلیک بیلن دیکه ن گه ییمی و شلواری بو سؤزه شایادلئق ادمه ک اۆچین یه ته ر لیک بولسا گه ره ک.ه
من 4 یاشئمداقام (1342 شمسی – 1963 میلادی) مانگا دیکیپ بره ن گه ییم شلواری نی شوگۆنه چنلی ساقلانئم اۆچین صوراتدا گؤرکه زیلیأر. آیراتین هم 4 یاشئمداقام شول گه ییم و شلوار بیلن چکیلن صورات هم گؤر که زیلیأر.ه

دکتر مجید تکه
آنا دوردی آقا یالی آدملار تورکمن ادبیاتنا عمرلیک نورچایین آدام لارینگ بیری بولوپ یادلانار.ه
عبدل آزاد
"اُولی سینی سیلامادیق، دیریسینی سیلاماز"

اولار (آنه دردی تکه) یالی آداملارئنگ ایل ایچینده، یاشایان دورله رینده اوزینی ایله – گونه آلدیران و ایلینگ گون نینگ، سیلاغ حورماتینا مناسیپ بولان و اوزیندن، یاغشی لیق دا ایز قالدیران آدام حاقدا یازماق آنگسات دال. اونونگ تورکمن ادبیاتی حاقیندا چه کن زاحمت لرینی، گوره ن گورگی لرینی، دوغرسی دا، گذران لاری

شونینگ (آنه دردی) زاحمتینا باغلانشیق لی بولان آدام لار آیتسا لار خاص یرلیک لی بوردی.ه
سبابی اونونگ تورکمن دیل و ادبیاتینا اده ن خذماتی، آقرام ینی پول بیلن اولچاپ یترلی دال دیر.ه
هیچ هاچان اوچمه یار یاغشی لانگ آدی
سوزلری دیریلیک پایلایان چشمه
سوز رشته سین، ایشیب، ساران آقامیز
دانا سوزله ریندن غانیپ دیر تشنه.ه
شیله لیکده آنا دوردی آقانینگ، انصابلی، رحم لی، انسان پرور قالامی نینگ، یاشاماغنا یاریم عاصر دان قووراق شایاد دیر.ه

بردی پردل
ادب ینگ یاغشی سی اولینگی سیلا
(مختوم قلی)

تورکمن ادبیات، پرهنگ گینی اوسدیرمک اوچین بیر ناچه قین چیلیق لاری، هوپ لی، غاضاب لی و چرشریملی سنه لرده تورکمن دیل و ادبیات دونیاسینده، ایز قالدیران آدام لارینگ بیری آنادوردی آقادیر. آنا دوردی آقا اوز چونگ ذهینی و یتی قالامی بیلن بیزینگ تورکمن صحرامیزدا، ماختوم قولی، سیدی، کمینه، زهره طاهیر و ینه کوپ بولان تورکمن اثر لرینی بیرنجی ترجیمه چی حوکمینده ایران تورکمن لرینه یادگار قویان آدام دیر.ه
یونه غینان ساق دا اونونگ کوپ چیلیگه باغلی بولان اولی ایشی، گور کیم لره شان و شهرات گتیردی.ه
عطا شهاب

یغنان مان نی اوچقین