اورسیت بیلن بریتان باسیبالجیلاری نینگ بأسلشیگی 18- نجی عاصرینگ آیاقلاریندا آسیادا حاصام گویچلندی. انگلیسلر هیندیستانی آلیپ، خیوه و بخارا گؤزدیکیپ اوغرانلاریندا، زاود- فابریکلرینه تورکیستانینگ آرزان چیگ مالی شول ساندان پاغتا مأتأچلیک چکیأن روس کاپیتالیستلری- ده تزارینگ قشونینی اورتا آزیا سودریأرلر. شئیله لیک بیلن 1873- نجی یئلدا حیوه تورکمنلری 1881- نجی یولدا بولسا گؤک دپه ده یاشایان تورکمنلر اول مؤچبرده غیرغینچیلیغا بریلیأر.ر
گؤک دپه غالاسی سیناندان ادیل 11 آی سونگرا تورکمن حالقی نینگ حاربی، سیاسی، اقتصادی و استراته گیک گویجونی آزالتماق ماقصادی بیلن اولارینگ یاشایان توپراغی ایکأ بؤلونیأر.ر
آراچأک کسگیتلنندن سونگرا هر ایکی دولت (اورسیت و ایران) اؤز پایلارینا دوشن تورکمنلری ازمکده، تالاماقدا آنگیرباش ظالیم سیاساتی آلیپ باردیلار. 20- نجی عاصرینگ باشیندا حأضیرکی تورکمنیستان توپراغی «زاکاسپی اوبلستی» آدی بیلن باشدا قفقاز سونگرا بولسا داشکنتدأکی روسلار طاراپیندان بلله نن حاربی گوبورناتورلارینگ (فرمانداران نظامی) غاراماغینا بریلدی. بو یاغدای تورکمنیستان ساویت سایوزی رسپوبلیکاسی قورولیانچا دوام اتدی.ر
ایرانینگ پایئنا دوشن توپراقدا تورکمنلر مرکزی حکومت بیلن دیش- دیرناق بولوپ گؤره شیپ گلدیلر. بو گؤره ش 1916- نجی یئلدا- بیرینجی دونیأ سؤوشی دؤورینده- حاصام مؤچ آلدی. تورکمنلر اؤزباشداق جمهوریت قورماق اوغرویندا تأهران بیلن آلدیم- بردیملی سؤوشه گیریشیأرلر. اولارینگ بو غوزغالانگینی باسیپ یاتیرماق اوچین تأهران، روسلاردان کمک سورایار. نتیجه ده 1916- نجی یئلدا تورکیستانینگ حاربی گوبرناتوری سیردریا ثبتی نینگ حاربی کاماندیری مادریتوفی گورگن جولگه سینه یوللایار و اول تورکمنلری واغشیلارچا جزالاندیریار.ر
1924- نجی یئلدا تورکمنیستان جمهوریتی نینگ برقرار ادیلمگی، تورکمنصأحراداقی غوزغالانگا روحی تایدان قولداو بریأر. شول دؤورده عثمان آخونینگ باشتوتانلیغینداقی بو حرکتلر شول یئلینگ 20- نجی مایئندا جمهوریت دوزگونی نینگ جار ادیلمگینه سبأپ بولیار. یؤنه بلشویکلرینگ سرداری لنین ینگ 1921- نجی یئلدا ایران بیلن باغلاشان «دوستلیق» شرط ناماسی نتیجه سینده تورکمنصأحرالی تورکمنلر، آراچأگینگ اول طاراپیندا یاشایان دوغانلاری نینگ کمگیندن ماحروم بولیارلار. «دوستلیق» شرط ناماسیندا لنین ینگ بلشویک دولتی ادیل تزارلارینگ دؤورینده کسگیتله نن آراچأگی شول بولشونا اقرار ادیأر.ر
تورکمنلرینگ آرقاسیز غالاندیغینا گؤز یتیرن تأهران، بو گزک اوچ سانی اولی توپارادان عبارات و آغیر یاراغلارا بسله نن قشونلارینی تورکمنلرینگ اوستونه ایبریأر. سرهنگ جان محمد حانینگ باشتوتانلیغینداقی خراسان قشون بیرلیکلری گوکلنگ اوستونه، گیلان قشونی نینگ سرهنگی فضل الله خانینگ آتریادلاری بولسا بندرگزینگ اوستی بیلن کومیش دپأ طاراپ ایلرله یأر. شیئله لیک بیلن 1925- نجی یئلینگ اوکتبریندا بو اوچ توپار تورکمنصأحراسینی غانا چایقاندان سونگرا کوممت غاویزا گلیپ یئنگیشلرینی! طویلایارلار.ر شوندان بأری تورکمنلرینگ غارشیسینا باریپ یاتان شوونیستیک سیاست آلنیپ باریلدی و بو سیاست حأضیر بو گونه چنلی بیرسیخیللی دوام اتدیریلیپ گلینیأر.ر
**********
« یئقیلان غالمازمی، آغلان گولمزمی؟»
اروپالی کولونیالیست دولتلر- بریتانیا، فرانسیا، اسپانیا، آلمان- آفریقادا و آسیادا باسیپ آلان توپراقلاریندا اؤزلرینه غارشی غوزغالانگ توروزیلماز یالی، بو حالقلارینگ توپراقلارینی پارچه- پارچه اتدیلر. شول سیاست اساسیندا مثال اوچین آفریقانینگ کارتاسینا سراتسنگ بیر اتنیکدان بولان حالقینگ ایکی یا- اوچ دولتینگ آراسیندا بؤلونندیگینه شایات بولیاریس. بو یاغدای آسیادا شئیله. ویتنام و کره دولتلری ایکأ بؤلوندی. یؤنه آزاد ادیش حرکتلرینگ نتیجه سینده بؤلونن توپراقلاردان کأبیرلری بیرلشدی. ایکأ بؤلونن یمن و ویتنام و برلین بیریگدی، حأضیر ایکی کره نینگ بیرلشمگی اوغروندا آزده- کأنده حرکتلره شایات بولوپ گلیأریس.ر
ساویت سایوزی- شوروی دولتی دارغاندان سونگرا بو حرکت حاصام گویچلندی. اونونگ دوزومینده دوران 15 رسپوبلیکا اؤزباشداق دولتلره اؤوریلدی. یوگسلاویانینگ حاطاریندا زور بیلن ساقلانیپ گلیأن یورتلاردان 5-4 سانی دولت عمله گلدی. اینها بو گونلر بولسا کوسوالی لار اؤزباشداق دولت بولماق اوغرویندا گؤره شیپ گلیأرلر.ر
شوروی نینگ دوزومینده دوران آذربگجانلی لار المیداما آراز چایی نینگ گونورتاسیندا- ایرانینگ چأگینده یاشایان ایلدشلرینی «جنوبی آذربایجان» دییپ آتلاندیریپ گلدیلر و گلیأرلر. ایکی توپراغینگ بیرلشمگی اوغروندا سیاسی طالاپلار ماحال- ماحال موچ آلیار.ر
اما تورکمنیستانینگ یولباشچیلاری نه ساویت دؤورینده نه- ده غاراشسیزلیق یئللاریندا اترک دریاسی نینگ ایلری طاراپیندا یاشاپ گلیأن دوغانلارینا حوسسارلیق ادیپ بیلمه دیلر. البته مونونگ اؤزینه ماخصوص آبیکتیف و سوبیکتیف سبأپلری بار.ر
ایکی آیری دولت ده یاشایارلار دییمه سنگ، آراچأگینگ ایکی یانیندا یاشایان تورکمنلرینگ آراسیندا هیچ حیلی تاپاوت یوق. شونگا گؤرأ شرط دؤرأن یاغدایئندا اولارینگ أهلیسی بیردولتینگ، بیر بایداغینگ آستیندا یاشاپ بیلمگینده هیچ حیلی بؤوت یوق.ر
بو موقادس آرزوی حاصیل اتمک اوچین، ماغتیمغولی شاهیریمیزینگ سؤزی بیلن آیدیلاندا «برقرار دولت قورماق» اوچین بیرینجی نوباتدا مونگا تویس یورکدن اینانماغیمیز اساسی شرط. ایکینجیدن پارس شوونیستلرینگ و اولارینگ آلداوچلاری نینگ بوش شیغارلارینا دأل- ده ملی دولت قورماق اوغروندا گؤره شن مردانا ییگیتلریمیزینگ سیاساتیندان اوغور آلماغیمیز واجیپ مسئله. تورکمنیستان جمهوریتی نینگ دویبونی توتان ملی سردارلاریمیزدان غایغیسیز آتابایف باریپ 1924- نجی یئلدا اترک- گورگن تورکمنلری نینگ گؤرشلرینه یاردام برمک و بیته ووی بیر دولت قورماق اوغرویندا حکومت ماصلاحاتیندا شئیله دییپدیر:ر
« يموتلارينگ گورگندأكى قـوزغـالاگـى- آتابايف توركمن ياراغلى گويچلرينگ الى بيلن اولارا ياردام برمك و اولارى بيزه بـيريكديرمك مسئله سينى قـويدى.ر
كؤمك ادملى".» (2)ر
شو گونلر تورکمنلرینگ سیاسی توپارلاری نینگ آراسیندا ایرانینگ چأگینده یاشایان تورکمنلرینگ توپراغینیا ملی آت بریلمک و اونونگ اؤزباشینا بایداغی بولملی باراسیندا جدللر، دیسکوسیالار آرا آتیلیار. بو اؤرأن دروایس مسئله هم ضرور.ر
ایرانینگ چأگینده یاشایان تورکمنلرینگ توپراغینا تأ قاجارلارینگ دولتی آغداریلیانچا- 1921- نجی یئلا چنلی «یموتستان» دییلیپدیر. بو آت، حکومت ینگ رسمی کاغذلاریندا- دا، مهرلرینده- ده گتیریلیپدیر.ر
ائرضاشانینگ شوونیستیک سیاساتی اساسیندا بو توپراغا «تورکمنصحرا و دشت گرگان» دییلدی. ایراندا بلوچستان، کردستان، لرستان یالی ولایتلارینگ باردیغینی ناظارا آلانگدا، تورکمنلره «تورکمنیستان» آدی بیلن اؤرلرینه دگیشلی استان لاری نینگ بولماغینا روغصات بریلمأن گلیأر.ر
حأضیر بو توپراغا «گونی تورکمنیستان» یا- دا «ایلری/ ایلرکی تورکمنیستان» آدی بریلملی دیین طالاپلار آرا آتیلیار.ر
هر زاتدان اوزال توپراغیمیزا نأمه آت بریلملیدیگی باراسیندا، نأحیلی بایداغی بولمالیدیغی بارادا ملی پارلامنتیمیزده قرار قبول ادیلملیدیگینه اینانیارین. قورولجاق تورکمن دولتی نینگ استاتوسی/حقوق دورومی، اونونگ ایرانینگ دوزومینده قالیپ قالمازلیغی حاقیندا یا- دا اوزباشداق بیر دولت بولمالیدیغی بارادا یئنه- ده ملی مجلیسیمیز قرار قبول ادیپ بیلر. یؤنه منینگ پیکریمچه:ر
بو دولت ینگ یکه تأک آدی بولار اول- دا تورکمنیستان بولار.ر
یؤنه شونگا چنلی بیز ایرانینگ چأگینده یاشایان توپراغیمیزا «گونی تورکمنیستان» دییپ بیلریس. سبأبی «گونی» سؤزی بیزینگ سؤز دوزومیمیزده بار، «گونی لری باردیر یاشیل یئلاقلی» (ماغتیمغولی)ر
بایداق بارادا حؤدورلنن تکلیپلر حاقیندا آیتساق. اگر سیز «جنوبی آذربایجان» سیاسی آکتیویستلری نینگ دمونستراتسیالارادا غالغادیان بایداغینا سین اتسنگیز اونونگ آذربگجان دولتی نینگ بایداغینا منگزشدیگینی گؤره سینگیر. بیزینگ سیاسی قوراملاریمیز-دا شول پأهیمدن اوغور آلمالی. البته بیرآز اویتگشیکلیک بولوپ بیلر. من شو آشاداقی گؤرنیشی تکلیپ ادیأرین (البته رنگکی باراسیندا گوررینگ اتسه بولار)ر
اگر اسلامی رژیم چاغالاریمیزا تورکمنچه آت داقماغا روغصات برمه یأن بولسا بأرسیندن اؤیده اولارا تورکمنچه آت داقیپ، اونی یؤرگونلی اتملی.ر اینها شئیله ادیلن یاغدایئندا بیزینگ ملت بولماق اوغروینداقی آنگ- دوشونجأمیز اؤسر و سونگوندا بیته وی بیر دولت بولماق آرزوینا غاویشاریس.ر
توركمن توپـراغى نينگ پارچالانيشى
" باسيليپ آلنان توركمن توپـراغينگ بؤلوْنمگى حاقيندا
ايران- روس شرط ناماسى"نینگ ماده لاری و قوشماچالاری
ر1881- نجى يئلينگ 9- نجى دسامبرينده /1299- نجى ه. ق يئلينگ باش آيى نينگ 29- ينده ايران طاراپـيندان داشارى ايشلر وزيرى ميرزا سعيد خان مؤتمن الملك، روسلار طاراپـيندان بولسا يؤريته بلله نن ايلچى ايوان زينوويف، باسيپ آلان توركمن توپراغينى ايكأ بؤلوپ، اونگا آراچاك بللمك حاقينداقى شرط ناما قول چكيأرلر. شئيله- ده بو شرط نامانينگ ماده لارىنينگ دولى يرينه يتيريلمك اوغروندا 1894- نجى يئلينگ 9- نجى نوامبرينده آشغابادا گلن ايران وكيلى محمدصادق خان امير تومان، روس وكيللرى بيلن دوشوشيپ، گركلى ايلالاشيغا قول قوييار. شول ايلاشيق اساسيندا باسيبالجى دؤولتلر توركمن توپراغينى اؤز آرالاريندا پايلاشديلار. بو ايلالاشيق باراسيندا ايرانلى محمدعلى مخبر " مرزهاى ايران" آدلى كتابيندا(تهران 1344) شئيله ماغلومات بريأر:ر
ر1- نجى ماده:ر
اسنغولي دان چاته چنلى اترك دریاسى، آراچاك بلليگى بولار، چاتدان دميرقازيق- گوندوغارا طاراپ آراچاك اوغرى سونگى داغى هم سگرم داغى بولوپ، دميرقازيقدا چوكگأن قالاسيندان چندير آرقارينا باريپ يتر. بو يردن دميرقازيقدا چندير بيلن سومبار آقارلارىنينگ آراسينداقى داغـــلارا گؤنوْكديريليپ، گوندوغارا طاراپ، شول داغلارى ايزارلاپ، سومبارا طاراپ گيديپ، سومبار بيلن آجى آقيان آقارىنينگ بيريگيأن يرينه باريپ يتر. بو يردن گوندوغارا داينا متجيدى نينگ خرابه لارينا چنلى آراچاك، سومبار آقارى بولار. اوندان كؤپت داغا چنلى ايلرى طاراپ اوزانان بير يول آراچاك بللیگيدير.ر
بو يردن، آراچاك بلليگى كؤپت داغينگ يانى بيلن سيريغيپ، گونورتا- گوندوغارا طاراپ اوزار. گرماب دره سينه يتمأكأ گونورتا طاراپا آيلانيپ، سومبار بيلن گرماب آراسينداقى داغلارينگ اوركوْچلريندن گچيپ، گونورتا- گوندوغارا طاراپ اوزانيپ، ميسنه و چوب بست داغلارينگ اوستوندن آشيپ، رباطينگ 06/1 كيلومتر دميرقازيغيندا گرمابدان رباطه باريان يوُلا بيريگيأر.ر
بو يردن آراچاك بلليگى گونورتا- گوندوغارليقدا زيركوه داغينگ اؤركوجيندن گچيريليپ، بابادورماز آقارى نينگ گچيأن دره سينه باريپ يتيأر. اوندان سونگ دميرقازيغا طاراپ اوزانيپ، بابادورماز قالاسى گوندوغاريندا قالماق شرطى بيلن گأوورس- لطف آباد آراسينداقى يولا باريپ يتيأر.ر
ر2- نجى ماده:ر
ر3- نجى ماده:ر
ر4- نجى ماده:ر
ر5- نجى ماده:ر
ر6- نجى ماده:ر
ر7- نجى ماده:ر
ر8- نجى ماده:ر
ر9- نجى ماده:ر
22 محرم 1299 ه. ق
پؤوريزه بيلن حاصار اوستونده بار بولان دوشونمه سيزليگى آرادان آيرماق اوچين 1893- نجى يئلينگ 27- نجى ماى آيئندا تهراندا باش وزير ميرزا على اشرف حان اعتمادالسلطنه بيلن اورسيدينگ دولى اختيارلى ايلچيسى پوتـزوف بير آرا گليپ، 6 ماده دان عبارات بير شرط ناما قول چكيأرلر. بو شرط نامانينگ 1- نجى ماده سينده ايران پادشاسى اؤزى هم ميراث دوْشرلرى طاراپـيندان پؤوريزأنينگ توركمنيستانا دگيشلى بولجاقديغينا اقرار اديأر. 2- نجى ماده دا روس پادشاسى اؤزى هم ميراث دوْشرلرى طاراپـيندان حاصار، شيلگان و زنگانلى تؤوه رگينى ايرانا بريليأنديگينى بيلديريأر. 6- نجى ماده ده هر ايكى دؤولت پؤوريزه هم حاصار اوبالارينى ياشايجيلاردان بوشاديپ، اول يرلرده حاربى قالالار سالماجاقديقلارينى و اول يرلره توركمن ياشايجيلارىنينگ گؤچوپ گلمه گينى قاداغان ادجكلرينى بيلديريأرلر.ر
ر[1] بو شرط نامانینگ ماده لارینی ماقالانینگ سونگوندا گتیردیک
ر[2] تورکمنیستانینگ کامونیستیک پارتیاسی نینگ آرخیویندن
1 kommentar:
hany by Baydagymyzyn Ay bilen Yyldizi nirede?
Skicka en kommentar