söndag, juli 27, 2008

Ýakyn taryhymyzdan

Gylyç Kulyýew:

Sökülen ýollar
[1]

تورکمنینگ ایلکینجی دیپلوماتلاریندان قلیچ قولیف 1913- نجی یئلینگ بیرینجی یانواریندا ماری ولایاتی نینگ 1- نجی گؤکجه اوباسیندا دوغلوپ، 1991- نجی یئلدا آرادان چیقدی. اول تورکمن ساویت یازیجیسی، تورکمنیستان علیملار آکادمیاسی نینگ آغضاسی، ت س س ر- ی ینگ یوقاری شوراسی نینگ دپوتاتی. ق. قولیف آشغاباتدا یوریدیکی مکتبینده موغاللیم بولوپ ایشله یأر. سونگرا تاریخ علیملارینگ کاندیداتی بولیار. اول 1942-1941- نجی یئللاردا س س س ر- ینگ گورگن شأهرینده باش کنسول بولوپ ایشله دی.ز
گورگن شأهرینده ایشلأن دؤورینده ق. قولیف تورکمنلر بیلن یاقیندان آراغاتناشیقدا بولوپ، اولارینگ دورموشی بیلن یاقیندان قیزقلانیپدیر. اونونگ تاغللاسی بیلن تورکمنیستاندان باغشیلار ساخی جباروف، نبات نورمحمدووا داغی ایلرکی تورکمنیستانینگ دورلی اوبادیر شأهرلرینده کانسرت بردیلر. قولیف، تورکمنیستاندا دؤره دیلن کینو- فیلملری- ده گتردیپ، تورکمنلره گؤرکزیأر.
ر


ق. قولیف ینگ تورکمنصأحرا بو آلیپ باران ایشی حأکمیتلرینگ گؤونیندن تورماندیر. اونی میداما گؤز آستیندا ساقلاپدیرلار.ر

ق. قولیف ینگ ایرانداقی یادلاماری "سؤکۆلن یوللار" آدی بیلن "یاشلیق" ژورنالی نینگ ایکی سانیندا چاپ ادیلدی. شوندا اول حاجی قاوشانا و آق دوقایا باریپ، ماغتیمغولی شاهیرینگ عمری و دؤره دیجیلیگی بیلن غیزیقلاناندیغی حاقیندا گوررینگ بریلیأر. حأضیر شونی اوقیجیلارا حؤدرله یأریس.ر


آقمیرات گورگنلی
جولای 2008

*****************

EÝRANDA

Ýene täze wezipe... Ýene täze hünär.. Onuñ üstesine görülmedik, nätanyş ýurt.
İkinji jahan urşunyñ öñ ýanyndaky ýyllarda nemes faşistleri Eýranda Sowet Soýuzna garşy giñ möçberde provokasýon, ýykgynçylyk işlerini alyp bardylar, ýerli ilatyñ arasynda sowet döwleti, onuñ syýasaty barada ýalan-ýaşryk habarlar ýaýratdylar, duşman elementlerden içallar taýynlap, olary Sovet Soýuzna aralaşdyrjak bolup çalşdylar. Eýranyñ höküm sürýän toparlary, şol sanda Ryza şah nemes faşistlerini ikelläp goldaýardylar, Bu ýagdaý faşistik Germaniýa garşy uruşýan döwletleri, şol sanda Sowet Soýuzyny Eýrana goşun böleklerini girizmäge mejbur etdi.
Şol ýyllar Eýranda Tährandaky sowet ilçihanasyndan başga käbir welaýatlarda, şol sanda Gürgende sowet konsulhanas bard. Meni şol konsulhana iberdiler.

S. Soýuzynyñ Gürgendäki konsulhanasy

Diplomatlygam meniñ üçin täze, görülmedik işdi, Ýagdaý bolsa örän çylşyrmldy, dartgnyldy. Ozaly bilen nemes faşistleriniñ telim ýyllap çeken yhlaslaryny puja çykarmalydy. Ýerli halka, şol sanda türkmenlere biziñ ýurdumyz, döwletimiz, syýasatymyz barada hakykaty ýetirmelidi. Munuñ özi dürli raýonlarda, dürli formada düşündiriş işlerini alyp barmaklygy talap edýärdi, Şu işi giñişleýin ýola goýmaga amatly şertler bardy.
* * *
Türkmen klassyky edebiýatynyñ düýbüni tutan Magtymguly Pyragynyñ, onuñ kakas Döwletmämmet Azadynyñ, belli şahyr Misgingylyjyñ Türkmensahrada önüp-ösendikleri maña mälimdi. Olaryñ ýaşan ýerleri we nebereleri bilen tanyşmak meni çyndan gyzyklandrýardy. Bu barada käbir maglumatlar eýýäm toplanypdy.
Ynha, biz ýene üç bolup ýola düşdük. Özünem şahrlarmyzyñ nebereleri bilen duşuşyga niýetläp ýola düşdük,
İlki Hajygowşana bardyk. Onuñ duwşundan ozalam birki gezek geçipdik. Töwerege ser salypdyk, Magtmgulyny ýatlapdyk, emma aýak çekmändik. Bu sapar günortany Hajygowşanda geçirdik, obanyñ ilaty bilen tanyşdyk.
Hajygowşan tüýs türkmen obas. Bir keşbini, bir durkuny üýtgetmän gelýän türkmen obas. Şol hatar-hatar öýler, şol pessejik pagsa tamdyr kepbeler... Şol agaç-daragtsyz, bag-bakjasyz tekizlik... Şol baýdyr garyplyk... Şol däp-düzgün...
Eger kino işgärleri Magtymgulynyñ Hajygowşandaky döwri barada film döretmeli bolaýsalar, olar dekorasiýa ýasamaly bolmazdylar. Hemme zat öñki-öñküliginde. Ullakan üýtgeşiklik ýok.
Hajygowşan ýaşamak üçin örän amatly ýer. Howasy aram, ýakymly. Demirgazgy, gündogary, günortasy daglyk. Günbatary tä Kaspi deñzine barýança eliñ aýas ýaly tekizlik. Sähelçe ýerden Gürgen derýasy bir joşup, bir köşäp akyp ýatyr. Ekerançylyk üçin ýer ýeterlik.
Magtymgulynyñ setirlerini ýatlanyñy duýman galýarsyñ:
Öñünde belent dag, serinde duman,
Deñizden öwüser ýeli Gürgeniñ.
Bulut oýnap, baran dolsa çaýlara,
Akar boz bulanyp sili Gürgeniñ.

Obanyñ ýaşulularynyñ gürrüñ bermegine görä, Döwletmämmetdir Magtymgulynyñ zamanynda Hajygowşan olaryñ tiredeşleriniñ — gerkezleriñ ekerançylyk edýän ýeri ekeni. Emma hemişelik oturýan ýerleri Etrek derýasynyñ kenaryndaky Aktokaý obasy bolupdyr.
Hajygowşanda Magtymgulynyñ neberelerinden hiç kes ýok ekeni. Ýagdaýa belet adamlaryñ aýtmagyna görä, olar Aktokaýda ýaşanmyşynlar.
Magtymguly Hajygowşanda agyr nähoşlapdyr. Garrylyk... Onuñ üstesine nähoşlyk... Ol halynyñ barha teñleşýändigini duýupdyr. «Demim kesilmäkä meni Aktokaýa eltiñ, amanady tabşyrmaly bolaýsam, kakamyñ ýanynda jaýlañ» diýipdir. İlat ony Halatnebi dagndan eginlerine göterip geçiripdir. Şol dagyñ üstünde, näköklükde şahyr iñ soñky goşgusyny aýdypmyşyn:

Gatlak-gatlak gara daglar,
Gatlagyñda garym galdy.
Agaç uzyn, boýum gyýsga,
Dal uzakda ilim galdy.

Biz Aktokaýa bakan ugradyk.
Maaşyn Etrek derýasyna ýakynlaşdygyça gökleñlerin daglary, şol sanda Güllidag uzaklaşýardy, demirgazkdan serhet çekip geçýän Soñudag ýakynlaşýardy. Gün aşaklgyna eñiberende Aktokaýa ýetdik.
Obaçlyk derýanyñ iki tarapy gyralap, esli ýere uzap gidýär. Galapynam gadymy türkmen öýleri. Dumly-duş açyklyk, kä ýerde gyrymsy agaçlar suwsuzlykdan kibtini gysyp, saralyp otyrlar. Hajygowşandan alyp gaýdan ýolagçymyz bizi Magtymgulynyñ neberelerinden iñ ýakynynyñ — Ata işanyñ öýüme eltdi. Tanyşdyk. Sähelçe salymdan adam bary üýşdi.

Ata işan otuz bäş ýaşlarynda, orta boýly, görme-geý tegelek ýüzli, parahat gözleri ýylgyryp duran ýigit ekeni. Ol biziñ näme üçin gelenligimizi añdy-da:
— Ýörüñ onda gün ýaşmaka gonamçylyga aýlanyp gaýdalyñ — diýdi.
Gonamçylyk obanyñ golaýynda ekeni. İlat oña «Garrak Mollanyñ gonamçylygy» diýip at beripdir. Döwletmämmet bilen Magtymguly bir ýerde jaýlanypdyr. Goşa gubruñ töwereginda çuñ garym gazlypdyr. Döwletmämmediñ gubrunyñ başujynda ullakan döwük gazan bar. Şol gazan onuñ kyrky berlende goýup gidilen gazanmyşyn. Başga hiç hili ýadgärlik ýok.
Muhammet Çerkez guburlary garyşyk bir duýgy bilen syýnlady-da, maña bakyp, çawuş çakyp diýen ýaly dillendi:
— Dag belentligine galan nysanlar, gör, nähili ýagdaýda ýatyrlar!
Muhammediñ başyny yrap, perişan dem almagy meniñ üçin düşnüklidi. Guma garylyp, gözgyny halda, iki sany üýtgeşik akyldar, beýik şahyr ýatyrdy. Olary külli Türkmenistanda tanamaýan barmyka? Ylaýta-da Magtymgulyny... Türkmeniñ diline, edebiýatyna, ruhy älemime ganat beren, ony hak iş üçin, ýagty geljek üçin göreşe, söweşe çagyran, ölmez-ýitmez Magtymguly... Senmikäñ bu ýatan?
Howa, şoldy.
Ata işan bizi öýüne äkigdi. Agşam uzak wagtlap Döwletmämmetdir Magtymguly barada gürrüñ boldy. Biz şahrlaryñ Aşgabatda neşir edilen kitaplaryny görkezdik, olaryñ goşgularyndan käbirini okap berdik. Gürrüñdeşlerimiz geñ galdylar. Bärden gaçyp baran duşman elementler: «Şuralar Magtygulyny ýigrenýärmişinler, dindar saýýarmyşynlar» diýip, gürrüñ ýaýradypdyrlar.
Sohbegimiz tiz gyzyşdy. Ata işan gerkezler bara-da, Döwletmämmetdir Magtymgulynyñ Aktokaýda, Hajygowşanda güzeran görüşleri barada gürrüñ berdi. Biz ondan:
— Şahyrlaryñ hatyrasyna ýadgärlik gurup bolmaýarmy? — diýip soradyk.
— Wah! — Ata işan başn ahmyrly ýaýkady. — Hiç Bolmanda kiçijik hüjre salsañam boljak welin, gurbatymyz çatanok. Diñe bizem däl. İlatyñ aglabasy gününi zordan itekleýär.
Gurleşip oturşymyza bizi bir mesele aýratyn gyzklandyrýardy: Magtymgulynyñ golýazmalaryndan saklanyp gelýäni barmyka?
Ata işan meniñ sowalyma birbada jogap bermedi. Soñra gönüsinden gelmekden çekinýän ýaly, ýaýdanjyrap gepledi:
— Döwletmämmet köp okan, köp bilen adam bolupdyr. Onuñ uly baýlygy kitap ekeni. Magtymguly kakasynyñ däp-dessurn dowam etdiripdir. Olam bar-ýogyny kitaba beripdir. Buhara gitse-de, Hywa barsa-da, horjunlap kitap getiripdir. O zamanlar gyzylbaş bilen ýagyçylyk güýçli ekeni. Ot-elek bolup, bar-ýogyñy taşlap, aýakaldygyna gaçylýan wagyt köp bolupdr. Şol urha-urlukda şahyrlaryñ kitaplaram kül bolupdyr. Magtymgulynyñ, özem ýazan kitaplaryny gyzlbaşlaryñ weýran edendiklerini goşgularnda zeýrenip beýan edýär.
Ata işan demine dowamly dyýngy berdi. Soñra töweregindäki ildeşlerine göz gyýtagny aýlap, şol bir ýaýdanjañlyk bilen dowam etdi:
— Men ömrümde ýalan sözlän adam däl. Sizdenem hakykaty gizlemäýin. Döwletmämmet babamdan galan bir kitap bar. Ony gözümiziñ göreji ýaly saklap gelýäris. Şahyrlaryñ öz elleri bilen ýazan kitaplaryndan başga derek galmady.
Biz Ata işandan kitaby görkezmegi haýyş etdik. Ol galyñ kitaby getirdi-de:
— İne, şu kitap Döwletmämmet mollanyñ hut öz eli bilen ýazan kitab.— Ata işän biygtyýar sandraklaýan goşa goly bilen kitaby maña uzatd.
Men agramly kitaby elime aldym. Onuñ daşyna berk jilt çekilip, gön bilen berkidilipdir. Ýüzünde ýazgy ýok. İlki sahpany açdym. Owadan arap harplar bilen «Muhtaser» diýip ýazlypdyr.
Ata işan arap hem pars dillerini gowy bilýär ekeni. Ol kitabyñ soñky sahypalaryndan birini açdy-da, ondaky setirleri okady. Soñra olary türkmen diline terjime etdi. Onda Döwlötmämmediñ kitaby 1159-njy ýylda (1747) ýazyp gutarandygy görkezilýär.
Kitabyñ gyralarnda-da boş ýer ýok, ýazgyly. Ata işan çem gelen sahypalaryndan birki sanysyny açdy-da, ýagdaýy düşündirdi:
— Bularam Magtymgulynyñ hatlary. Döwletmämmet ýogalandan soñ Magtymguly dürli meseleler boýunça öz pikirini şu kitapda ýazyp gidipdir. Kitaby okajak bolýan kän. Emma men hiç kime beremok. Şundan başga Döwletmämmet bilen Magtymguludan ýadygärlik galan zat ýok. Olaryñ goşgularynyñ nusgalary bar. Emma golýazmalary ýok.
Nähili tapyndy! Beýik akldarlaryñ Aşgabatda-da, Magtymguly adyndaky dil we edebiýat institutnyñ arhiwinde-de şahyrlaryñ golýazmalarynyñ ýoklugy maña mälimdi. Hiý-de, beýle bahasyz tapyndyny elden gidirip bolarmy.
Biz Döwletmämmet bilen Magtymgulynyñ döredijiligini il-güne ýetirmek boýunça Türkmenistanda görülýän çäreler barada turuwbaşdan söz açpdyk. Käbir hakykaty belli-beterem radio boýunça şahyrlaryñ goşgularynyñ okalýandygyny, bagşylaryñ olary ýygy-ýygydan ýatlaýandyklaryny Ata işanyñ özem bilýär ekeni.
Şonuñ üçin-de men olaryñ döredijiligini öwrenmek boýunça alnyp barylýan ylmy işler barada söz açdym, olaryñ golýazmalaryny, täze eserlerini tapjak bolup ylmy işgärleriñ obadan oba, raýondan raýona aýlanýandyklaryny, hatda beýleki respublikalaryñ arhiwlerinde aýlap gözleg geçirýändiklerini gürrüñ berdim. Soñra söhbeti asyl matlabymyñ üstünden eltdim, Ata işandan «Muhtaseri», biziñ Magtymgulynyñ ady dakylan dil we edebiýat institutimiza sowgat bermegini haýyş etdim. Ol esli wagt, tiredeşleriniñ ýüzüne sala saljylyk bilen garap, dymyp oturdy. Ol iki duýgnyñ arasnda gysylýardy. Bir tarapdan kitaby elden gideresi, ikinji tarapdan biziñ göwnümizi ýykasy gelenokd.
Ata işanyñ ýaýdanjyraýanlygyny duýup, sakgaly, murtdyr gaşlary gar kimin agaran ýaşuly gürrüñe goşuldy:
— Bu kitap bilen hoşlaşaýmak Ata işana añsat düşmez. Onda-da siziñ raýñyzy ýykmaz-la...
Hawa, Ata işan biziñ raýmyzy ýykmady, «Muhtaseri» bize sowgat berdi. Ol häzir Türkmenistan ylmlar akademiýasnyñ dil we edebiýat institutynyñ golýazma fondunda saklanlýar.
[2]
Biz Aktokaý bilen, Magtymgulynyñ nebereleri bilen hoşlaşdyk. Misgingylyjyñ nebereleri bilen duşuşmagy niýetläp Garabalkana bakan sürdük. Muhy obasynda şahyryñ Akbike diýen gyýzy ýaşaýar ekeni. Biz göni şonuñ öýüne bardyk. Märeke üýşdi, daşarda, çaý başynda şahyr barada söz açyldy.
Şol wagtlar Akbike, onuñ öz aýtmagyna görä, ýigrimi ýedi-ýigrimi sekiz ýaşlaryndady, Kakasy ýogalanda bir ýarym ýaşynda ekeni. Misgingylyjyñ Orazbibi diýen ýene bir gyýzy bolupdr. Ony şahyryñ doganynyñ ogly Tagy Garrgala äkidipdir.
Gürrüñdeşlerimiziñ aýtmagyna görä, Misgingylyç uzyn boýly, ak ýüzli, uzyn sary sakgally adam bolupdyr. Ýokarky dişleri aşaky dodagyny örtüp duran ekeni.
Şahyr Buhara hem Hywada taglym alypdyr. Tebigatyna görä, açyk ýüzli, degişgen adam ekeni. Bütin ömrüni daýhançylyk edip, gün-güzeranyny kyýnlyk bilen dolandrpdyr. Saz-söhbeti söýýär ekeni. Garabalkan-da Alyseýit diýen ökde gyçakçy dosty bar ekeni. Misgingylyç şony taryplap, ýörite goşg goşupdyr:

Dutary kök edip çeker gyjagy,
Gözeller yşyk edip açar gujagy
Kellesi küýlenip, mes bolan çagy,
Ykbaly oñaýdyr Alyseýidiñ…


Biz Akbikeden: «Şahyryñ golýazmalaryndan galan zat barmy?» diýip soradyk. Ol şeýle jogap berdi: «Kakam ölmeziniñ öñ ýanynda ullakan kitaby ejeme gowşurpdyr-da, şuny Gylyç ahunyñ metjidine elt, ilat ölýänçañ señ harajatyñy berer diýipdir. Kakam ölenden soñ ol kitaby öýümizi talan ogrular äkidipdirler».

Misgingylyjyñ golýazmalaryndan derek galmandyr. Akbike bize käbir ýazglary gowşurdy. Olar şahyryñ goşgularynyñ göçürilip alnan nusgalary ekeni.
Biz Garabalkan bilenem hoşlaşdyk. Gümmethowza (Kümmetgowuz. AG) bakan sürdük. İkindinaralar Gümmethowza, Türkmensähranyñ ile belli söwdagäri Welmämmediñ (Muhammedi- AG) öýüne gelip düşdük.

Welmämmet Gürgendäni söwda edaramyz bilen gowy aragatnaşykdady. Ol bize ýüzläp iri mal, müñläp ownuk mal satyn alyp berýärdi. Biziñkilerden bolsa mata, gant we beýleki geçgin harytlary alýardy. Ol Tähranyñ atly söwdagärleri bilen iş salyşýan, olaryñ gylyk-häsiýetine endik eden söwdagärdi. Gümmethowzuñ ortarasnda giñ howlusy bardy, Derwezeden giren ýeriñ-de, ýörite myhmanlar üçin salnan, ewropa stilinde abzallaşdyrlan, dört-bäş otägly jaý bardy. Haçan barsañ, hojaýyn öýde bolsa-bolmasa, iki sany nöker hyzmata taýýar bolup durdy.
Welmämmet köpi gören adamdy. Uzynak, daýaw göwresi, sakgal-murtsyz, süýrüräk açyk ýüzi, könelşen akyl gözleri, gülümsiräp gep urşy adamda ilki göreniñden birhili hoş duýgy döredýärdi. Onuñ üstesine oturp-turuşmagy halaýan, ýaşamagyñ lezzetini bilýän adamdy. Men holodilnigi (sowdujy.AG) ilki sapar şonuñ öýünde gördüm. Şwesiýada öndürilem, peltely çyra bilen işleýän holodilnikdi.
Biz Magtymgulynyñ nebereleri bilen duşuşyp gelýändigimizi gürruñ berdik, şahyrlaryñ guburlarynyñ gözgyny haldadygyny aýtdyk. Welmämmet biziñ näme üçin o barada gep urýandygymyzy duýdy. Ol ikuçsz gepledi:
— Men Magtymgulynyñ hatyrasyna sanly günde oñat hüjre saldyraýyn, ussasynam özüm tapaýyn, materiallarynam. Ähli harajatam menden. Ýöne siz bir işde maña kömek ediñ. Gürgeniñ parmandaryndan (gubernator) sygryñ dili ýaljak rugsat hatyny alyp beriñ. Soñ maña gep gelmesin.
Men gubernator bilen bolan duşuşklarymyñ birinde usullk bilen bu meseläni gozgadym. Ol Magtymguly diýn şahyryñ bardygyny bilenok ekeni. Göwnüne şübhe geldimi-nämemi, gapsynda garaşýan türkmenlerden birini çagyrdy-da:
— Sen Magtymguly diýen şähyr tanaýarmyñ? — diýip sorady.
Çagrylan dilewar adam bolarly. Ol gülümsiräp jogap berdi:
— Magtymguly şahyry tanamaýan türkmen ýokdur, hezreti parmandar. Gerek bolsa goşgularyndanam käsimi ýatlap biljek.
Gubernator sag elini galgadyp goýberdi:
— Bolýar, bolýar... Soñ ýatlarsyñ... Garaş gapda...
Gubernator Magtymgulyny tanamaýanlgyna ökünen boldy, umuman şahyrlary gowy görýänligini duýdurdy, dessine general-gubernatoryñ adyna hat ibermegi, gerekli kömegi bermegi wada etdi.
Ol wadasynda tapyldy. Degişli hatyñ barandygyny general-gubernatoryñ özi maña duýdurdy, Olam ökündi, wada etdi, eýýäm Tährana hat iberendigini duýdurdy. Şonuñ bilenem Magtymgululy mesele gutardy. Tährandan jogap gelmedi...

**************

Durdygylyç galtaman

İçeri işler ministerligiñ dokumetlerinden
Onda Durdygylyjyñ ele salynşy barada maglumat berilýär

Külli demirgazk Eýranda bolşy ýaly Gürgendir Mazandaranda, Şahrutdyr Semnanda-da ýagdaý tiz kadalaşdy. İlat Gyzyl Goşuna, Gyzyl Goşun ilata öwrenişdi. Dürli raýonlardan fronta-faşizme garşy söweşýänler üçin kömek gelip başlady. Sowet Soýuzyndan gaçyp baran duşman elementleriñem ýürekleri düşüşdi. Olara azar berýän ýokdy. Emma Eýran razvedkaçlarynyñ, belli-beterem daşary ýurtly razvedkaçylaryñ toruna düşüp, henizem şolaryñ görkezmesi boýunça hereket edýän, gazabyna bäs gelip bilmeýän duşman elmentler bardy.
Durdygylyç han şolaryñ, biridi. Ol töweregine ilsiz-ummatsyz ganojaklary, şol sanda urşa gitmejek bolup bärden gaçyp baran dönükleri toplap, bir gün Maşadyñ, ikinji gün Şahrudyñ ýoluny çapýardy. Oña iñlis razvedkaçylary tarapyndan berilýän buýruk şeýledi, Gyzyl Goşunyñ ýerleşýän raýonlary ber-bibatçylyk diýip goh turuzmak üçin urmaldy, çapmalydy, tozan turuzmaldy.
Köp garaşyldy. Köp geçirimlilik edildi, Ahyrda Durdygylyç hanyñ garakçylar toparyny ýok etmek bara-da buýruk geldi.
Gerekli çäreler görlenden soñ, duýdansyzlykda Durdygylyç hanyñ obasynyñ töweregi gabaldy, bir zarbade ganojaklaryñ bar diýen ýaly girä salyndy. Emma Durdygylyç hanyñ özi bilen kiçi ogly obanyñ golaýyndaky jeññellige sümýär. Galtaman birbada tutdurmady. Ony tutmasañ, operasiýanyñ başa barmadygy bolýar. Jeññellikde, golaý-goltumdaky dag-derelere aýlanyp çykylmadyk ýer galmady. Operasiýa Eýranyñ žandarmlaram gatnaşýardylar. Şolardan biri, tanyş türkmen žandarm meniñ ýanyma geldi-de, nesihat berdi:
— Siz indi goşun bilen Durdygylyç hany tutup bilmersiñiz. Ony tutmagyñ binäçe ýol bar: Güllidaga baragadan Nur hana: «Ýa Durdygylyç hany tutup beriñ, ýa-da özüñiz öñe düşuñ» diýseñiz, ol galtamany ýeriñ astynda bolsa-da tapar.
Biz nesihatçymyzyñ aýdyşy ýaly etdik, Haýbat atmadyk, gorkuzmadyk, haýyş etdik. Nur han Gyzyl Goşunyñ görýän çärelerini makullap gepledi:
— Size öñem aýdpdym. Şol galtaman biziñ ilatymza-da ot ýakdyranok. Arkaýyn boluñ. Onuñ gidere ýeri bolmaz.
Gijäni Nur hanyñkda geçirdik. Ol ertesi gün Durdýgýlýjýñ goñşulykdaky kürt obalarnyñ birine siñendigini, o tarapa atlylyaryny iberendigini habar berdi, ýene şol köşeşdiriji sözlerini gaýtalady:
— Arkaýyn boluñ, galtamanyñ gidere ýeri bolmaz...
Şol gün Nur hanýñ adamlarý kürtleriñ kömegi bilen Durdýgýlýç hanýñ daşyn gabapdyrlar, atyşyk bolupdr. Kürtlerden iki adam, Nur hanyñ atlylaryndanam biri ýaralanypdyr. Çat mañlaýyndan ok degip, Durdygylyç han şol ýeriñ özünde jan beripdir. Emma ogluny diri tutup getirdiler.


**************

[1] Yaşlık žurnalı 12/98
[2] Seret: Z.Muhammedow «Avtograf Azadı», «Turkmen Iskra» 11-nci may, 1982

onsdag, juli 23, 2008

اؤلـۆم غالیم داواسی
v
«ربودن یا نبودن، مسئله این است.ر»
(ویلیام شکسپیر)

مختصری درباب افاضات جناب آقای کاکا ش

در شرایطی که رژیم فاشیستی- شوونیستی ج. اسلامی با شدت تمام بر نابودی تدریجی ملت ما اصرار میورزد و حتی نیمچه اصطلاح کذائی دوره پهلوی که در آن نام «تورکمن» بر سرزمین ما اطلاق میشد را نیز اینان به «گلستان» تبدیل کردند، آیا شایسته و روانیست که ما نیز به «ایلرکی تورکمنیستان/ تورکمنیستان جنوبی» بودن سرزمین مان مصر باشیم. آیا ما نباید با تمام وجودمان فریاد بزنیم که هیچ رژیم ظالم و دیکتاتوری نمی تواند نام «تورکمن» را از این سرزمین آبا و اجدادی مان که بیش از ورود آریایئان کوچ رو از فلات هندوستان، در این مکان ساکن بودند- که قدمت سنگ مزارهای «خالدنبی» و دیوار «قیزیل آلان» آنرا ثابت میکند، بزداید، چرا که فرزندان هوشیار این ملت اجازه نخواهند داد. تاریخ گواه آن است. بیان و طرح این مسئله که این درد اصلی مرحله کنونی جنبش ملی ماست، اهمیت تاریخی دارد. فراموشی هویت ملی بلیه ایست که امروزه گریبانگیر جنبش ملی گشته و روشنفکران تورکمن کمتر به نقش تخریبی آن اشاره می کنند و یا از بالکل از آن بی خبرند و جنابعالی نیز اشاره فرمویدید که در حال حاضر مسئله اصلی جنبش ما تغییر نام تورکمنصحرا به تورکمنیستان نیست. آقای کاکا! هست، درد اصلی ما هینجا نهفته است. ما از فلان جنبش آفریقایی و لاتین آمریکایی، از چه گوارا و نلسون ماندلا بیشتر می دانیم تا جنبش عثمان آخون ها، آنناگلدی عاج ها، از سیدی ها و گوروغلی ها. اگر ما خشت اول جنبش ملی مان را که همانا تثبیت نام سرزمین مان و هویت ملی مان است را کج بنا نهیم، تا ثریا رود، این دیوار کج خواهد بود.ر

ما در دفاع از سرزمین تحت اشغالمان از هر راه و چاره ای، از ایجاد تشکل های فرهنگی، از آکسیونهای اعتراضی جلوی پارلمان کشورهای اروپایی، از افشاگری در مجالس اروپایی، از تظاهرات خیابانی... استفاده کرده و می کنیم. ولی جنابعالی آنرا بخاطر کمیت افراد شرکت کننده خواستید آنرا کم رنگ جلوه دهید.
ر

اشاره کردید که طرح پرچم مشکل اصلی نیست. ما کی گفتیم که درد اصلی ملت ما نبود پرچمش است. ما می گوئیم طرح و ارائه پرچم پیشنهادی یکی از اشکال مبارزه ملی برای افشاگری رژیمی که سعی در محو هویت ملی ما دارد می باشد. ما با رژیمی طرف هستیم که تمام هم و غم خود را در فارسیزه کردن نام سرزمینمان، نام شهرها و روستاهایمان حتی نام فرزاندانمان صرف میکند، روبرو هستیم. پافشاری بر اطلاق «تورکمنیستان جنوبی» بر سرزمینمان، طراحی پرچم و ... بخشی از جنبش اعتراضی ما علیه این رژیم شیعی- شوونیستی است. ما در هر آکسیونی با افتخار از سمبل ها و نهادهای ملی و تاریخی مان استفاده کردیم و خواهیم کرد. چرا که امروزه برای ملت تورکمن در تورکمنیستان جنوبی مسئله «بودن یا نبودن» مطرح است. در حالیکه برخی از وب لاگ نویسان متعهد تورکمن در داخل به تلاش رژیم در راستای فراموشانیدن نام تورکمن اشاره می کنند، جای تعجب است که جنابعالی به اهمیت مسئله کم بها می دهید.
ر

فرمودید:
« براي ما تركمنها كسي تئوريسيون و نظريه پرداز و يا سازمانگري متحوربراي باز كردن اين گره ها و مسائل اجتماعي نخواهد فرستاد».ر

آقای کاکا! ما « عطای اینان را به لقایشان بخشیدیم». "کل اگر طبیب بودی سر خود دوا میکردی". ما بخوبی از نتیجه صدور تئوریسین ها برای مبارزین آگاهی. خوب میدانیم که این جریان موجب چه بلائی شد، موجب چه فاجعه ای شد. درد جانکاه از دست دادن شهدای عزیزمان هنوز برتن و روح ما سنگینی میکند. بنابراین این خودماست که چاره ساز درد خودمان باشیم بقول معروف «یتیم اوغلان اؤز گؤبه گینی اؤزی کسر»( کس نخارد پشت من، جز ناخن انگشت من). ما از خیر این چنین تئوریسن های صادراتی گذشتیم، شر مرسانند. مگر اینکه هنوز هم باشند عده ای از ما که به وجود چنین موجودات صادراتی باورشان را از دست نداده باشند. (ضمنا متحور را به صورت متهور می نویسند)
ر

مرقوم فرمودید:
« لازمه روشن شدن مسائل گرهي جنبش، ايجاد فضاي بحث و گفتمان سالم ميباشد».ر

درست گفتید ولی آقای کاکا! منصف باشید، کدام گروه و جریان سیاسی تورکمنی- بغیراز کانون فرهنگی سیاسی اساسنامه خویش را تنظیم و آنرا برای مطالعه و بحث و گنگش به دیگران فرستاد؟ چرا آنهایی که هر از گاهی دم از بحث و فحص میزنند یکبار نظر خویش را در باره اساسنامه کانون بیان نکردند؟ در آن مانیفست ما به بیشترین و کلی ترین مسائل ملی ملت مان در سرزمین تحت اشغال تورکمنیستان جنوبی پرداختیم، از فدرالیسم گرفته تا حقوق ساکنین ملل گوناگون در این واحد جغرافیائی. ولی کو آقای ک.ش دیالوگ، کو گفتمان؟ هرکسی ساز خود را میزند و بس. اصلا، غیر کانون فرهنگی سیاسی که گروه تأثیر گذار، گروهی که از بطن مبارزات خونین ملت ما گذشته بقول معروف «حالقینگ اودی بیلن گیریپ، کۆلی بیلن چیقان»، از گروه منسجم و پرسابقه سیاسی تورکمنی دیگری می توانید خبر دهید. اساسا برای برخی اتحاد، مسئله اصلی و ضرورت دوران کنونی جنبش ما نیست، فقط بعضی از این آقایان از پراکندگی که علت اصلی و سبب ساز همه مشکلات ماست، گله و شکایت می کنند. اگر واقعا دوستان خارج نشین سیاسی ما که تعدادشان به بیش از چند ده نیز نمی رسد، تفرقه را علت اصلی تمامی مصائب ملی ارزیابی میکنند، حداقل می توانستند و می بایستی در راستای تشکیل حزب ملی تورکمن قدمی بردارند.
ر

در بخشی از مقاله تان به بوجود آمدن فضای ناسالم در بین گروههای سیاسی اشاره کردید.ر

به حق که موجد این جریانات مخرب، هم رژیمهای دیکتاتور و هم گروههای سیاسی که بویی از سیل عظیم حرکت بسوی دمکراسی و پلورالیسم در جهان متمدن نبردند، است. متأسفانه فضای ناسالم و میکرب تهمت و افترا آنچنان اطراف جنبش ما را گرفته که بوی گند آن از دور محسوس است. بعنوان مثال برخی براحتی به طرف مقابل انگ جاسوس بودن را میزنند ولی اگر در یک محکمه عادلانه از آنها اثبات ادعایشان را بخواهند در خواهند ماند. می گویند فعلا شخصیت طرف را خراب کنیم، بعد ببینیم. بقول معروف «دگسه بأش، دگمه سه اون بأش». در دنیایی که ما زندگی می کنیم، در جامعه غرب، آیا شما یک سیاستمدار اروپائی را سراغ دارید که حریفش را بدون مدرک و ادله به جاسوسی برای کشوری دیگر و یا سازمانی متهم کند؟ می دانید که اگر وی نتواند ادعایش را ثابت کند سر از زندان در آورده مجبور به پرداخت جریمه کلان میشود. بنده با این فکرتان درباره وجود فضای ناسالم سیاسی در تخریب شخصیت رقیب موافقم ولی برای علاج این بیماری کودکانه و گاها چپ روانه چاره ای اندیشید. که به نظر بنده بهترین علاج این بیماری بازگشت به خویشتن ملی و فراگیری فرهنگ غنی و هومانیست تورکمنی است. شما بدرستی صورت مسئله را مطرح کردید ولی از پاسخ دادن و حل مسئله، راهی غیرمنطقی ارائه نمودید که در ذیل اشاره خواهم کرد.
ر
در اعلامیه جهانی حقوق بشر اشاره شده که هر انسانی حق دارد وطن خویش را ترک کند و آزادانه به وطن خویش برگردد. برپایه همین اصل جهانی حقوق بشر است که ما فعالین سیاسی تورکمن نیز حق آنرا داریم آزادانه ولی سرافراز به کشورمان برگردیم. آیا صرف دیدار از ایران به هر بهایی شایسته یک مبارز سیاسی است. آیا رژیم ج. اسلامی حداقل همانند پاکستان اجازه آنرا می دهد که رهبران احزاب مخالفش آزادانه به کشور بیایند؟ آیا تروریستهایی که دستشان بخون بوتوها آغشته گشته محصول همین ج. اسلامی نیست؟ آیا صرف بازگشتن و شهید شدن کارساز است؟ از آن گذشته در عصر تکنولوژی و اینترنت اخبار داخل به صور گوناگون به خارج درز میکند و احتیاجی به ریسک هایی پیشنهادی جنابعالی نیست.
ر
افراد و سازمانهایی که به آرمانهای مقدس ملی ملت مان معتقدند از هر راهی که می توانند و برایشان ممکن است در افشاگری جنایات ج. اسلامی فعالیت کرده و می کنند. اگر دیروز برای رهایی از تار عنکبوتی و چنگال سازمانهای سراسری- بویژه اکثریتی ها مبارزه می شد، اگر دیروز مبارزین جنبش ملی ما با نشر، نشریاتی همچون «تورکمنیستان» که هر شماره و حتی صفحه آن با هزار خون جگر خوردن منتشر میشد، استقلال خویش را به منصه ظهور میرساندند، امروزه مبارزین متحد در صف "کانون» با استفاده از تکنولوژی زمانه، با تنویر افکار هوطنانمان برای آینده ای درخشان گامهای بلند و قطعی برمی دارند.
ر

آقای ک. ش انصاف بدهید مقالات سیاسی، اجتماعی، تاریخی و ادبی ... که از سوی کانون فرهنگی سیاسی تهیه میشود و هرکدام شعله فروزانی برای تنویر افکار جوانانمان ما می باشد و یکایک آن نشتری بر قلب پوسیده رژیم ج. اسلامی است چقدر در افشاگری حقایق و روشن ساختن تاریخ جنبش مان مؤثر است. مقالاتی که درج آن در مطبوعات رژیم مساوی است با امضاء مرگ.
ر
آقای کاکا ش! معلول ها ما را وادار به گلایه می کند، ما باید بدنبال علل بدبختی های عارض بر جنبش ملی مان باشیم.
ر

به امید پیروزی مبارزات ملی ملت تورکمن در تورکمنیستان جنوبی

آقمیرات گورگنلی
۲۲/ جولای/ ۲۰۰۸

söndag, juli 20, 2008

گفتاری بر مقاله " عوامل تأثير گذار بر
ر
پراكندگی ما "ر

نوشته: کریم آتا

مقا له مذکورکه در مورخه 28 تیر سال جاری در سایت ترکمنصحرا مدیا درج شد، حاوی برخی اطلاعات نادرست و یا عدم اطلاع نگارنده و یا تحریف از اوضاع و عملکرد گروههای سیاسی ترکمن است که ذیلا برای قضاوت عموم باطلاع میرسانم:ر

در قسمت الف:ر
ر
ر1ـ در عرصه سیاست، بازنگری بنیادی در همه و یا حداقل در خیلی از گروههای سیاسی ترکمن از 2 دهه پیش، آنگاه که بخشی ازترکمنهای اکثریتی (شامل بخش عمده قلم پراکنان ترکمنصحرا مدیا) ، به دنبال بحران سوسیالیسم شوروی در نزاعهای جناحی غرق بوده و در پیروی از ایلوزیون(اوهام) اکثریتی در برابربنیانگذاران ایده استقلال تشکیلاتی ترکمنها به بازیچه تبدیل شده بودند، رنسانس و دگردیسی ترکمنهای ملی ـ دموکراتیک آغاز شد. اکنون برداشتهای گروههای ترکمن نیز از غرب و نیروها و اجتماعات بشر دوست و دموکراتیک غربی متحول شده و تغییر یافته است. و حتا درمواردی معتقد به همکاری متفابل نیز هستند.ر
ر
ر 2ـ گروههای سیاسی ترکمن نیز بر روي مسائل ايران گفتگو ومذاكره میکنند و با طیفهای گوناگون اپوزیسیون نیز در جستجوی راه حل هستند. بطورمثال ایجاد گفتمان و تبادل اندیشه با احزاب سرتاسری از کانال کنگره ملیتهای
ایران فدرال که 3 گروه ترکمنی نیز درمیان آنهاست، موردی برخلاف ادعای شما و یا عدم اطلاع شماست.ر
ر
ر3ـ اما برای همکاری( نه دیالوگ) بایستی شرط و شروط باشد. شرط اساسی هرگونه همکاری کنگره ملیتها و گروههای ترکمنی نیز با سازمانهای سراسری به قول شما و سازمانهای ملیت فارس به اعتقاد ما، پذیرش رسمی حقوق ملیتها و برقراری دولتهای مناطق اتونوم آنها ست. آیا جنابعالی ویا هر انسان ویا هر تیم برابر حقوق از شرکت در مسابقه ای که در صورت موفقیت شما، از واگذاری امتیاز ی که به شما تعلق میگیرد، پیشاپیش امتناع میورزند، شرکت میکنید؟ اصول دموکراسی بر برابری امتیازات همه گروههای انسانی و حتا بر قواعد بسیار ریزتر و عادلانه مناسبات گروههای انسانی و لایه های اجتماعی تکیه میکند.ر

در قسمت ب:ر
ر
ر1ـ در بیان علت جدایی ترکمنها از فداییان اکثریت و حزب توده، بارها و در چندین مقاله از طرف گروههای سیاسی و فعالین ترکمن از جمله در نشریات ترکمنستان ایران ، گنگش و حتی توسط کادرهای مرکزی غیر ترکمن در سازمان فداییان اکثریت به صورت کتاب، جزوه و مقاله بررسی شده است. اگر برای شما کافی نیست عنایت بفرمایید قدری نیر شما بر آنها بیفزایید. مجموعه دلایل بر خلاف دیدگاه شما فقط بر وجود شوونیسم اشاره ندارد. بلکه بر اشکالات ساختاری، سورینیتیت( خود اتکایی و اختیار واحدها)، اشتباهات سیاسی ـ تاریخی، اشاعه فرهنگ باند بازی وتوطئه گری، فرو ریزی اعتبار و جایگاه آنها و غیره را نیز دربر میگیرد. اما وجود شوونیسم یعنی برتری طلبی، بزرگترین و وحشتناکترین عارضه استیلا طلبانه و نقض برابری حقوق انسانها با پست شمردن دیگران و یک پا در کفش فاشیسم فرو کردن ، عامل مخرب تفاهم ، عدم همکاری و مانع بازدهی توانبخش و خلاق، دلیلی قانع کننده بر ترک این تشکل است زیرا تسلط شوونیسم، ملتهای گوناگون را به جبشهای عظیمی دربرابرحاکمان و نمایندگان فکری آنها کشانده و سقوط دولتها را موجب شده است.ر

ر2ـ در مورد ادعای شما مبنی بر عدم ارائه چیز جدید توسط ترکمنها: بررسی و بازنگری رخدادهای تاریخی ـ سیاسی ترکمن، اوجگیری تولید، تحقیق و ترجمه آثار در باره زبان و ادبیات ترکمنی، شعر سرایی، داستان نویسی، مطالعه نوین زنذگی مبارزین و شاعران و حتا تبدیل شدن همایش تولد ماختیم غولی به سمبل وحدت و رهایی ملی، از اثرات بخود معطوف شدن و با اندیشه مستقل ، ملی و دموکراتیک و برابری حقوق در مسیر شکوفایی زندگی خلقها و ملتها به حرکت تداوم بخشیدن است. اما اگر شما منصف و استناد پذیر باشید شما را به اسناد و تلاشهای ترکمنها رجعت می دهم تا زحمات ترکمنها را علیرغم سطح نازل ارقام جمعیتی در خارج از کشور نقش آنها را در تنظیم ایده و سیستم اتکا به خود یعنی پرنسیپ فدرالی که از آغازکنندگان ترویج این تفکر درمیان ملیتهای ایران هستند، مرور کنید. مطالعه سری نشریات انجمن پژوهشی ترکمن در سالهاپیش برخلاف تصور بی اساس شما، زمانی که حزب دموکرات کردستان هنوز شعار خود مختاری می داد، این ترکمنهای تلاشگر بودند که پیشاپیش با مطالعه و تحقیق در باره اندیشه و مصوبات حق تغیین سرنوشت خلقها در کنوانسیونهای بین المللی و سیستم سیاسی مبتنی بر پرنسیپهای متحده در عین کثرتگرایی را تدوین و ارائه کردند.ر
ر
ر 3ـ در جهت اتحاد و همگرایی، هریک از گروههای ترکمن کم وبیش به ارائه بنیادهای نظری خود پرداخته اند. شما هم اصول اعتقادیتان را در مورد تشکل یابی ارائه دهید. اما با حفظ هویت ثابت تان اگرچه تحت نام مستعار که این حق همه است. و اما من تغییر مداوم اسامی مستعار را گمانه و نشان از نبود اراده مطمئن در انجام امر مهم تلقی می کنم. زیرا قلم پراکنان سایت ترکمصحرا مدیا نه در عرصه روشنگری سیاسی جدی بودند و نه روی پروژه ی مهمی حتا تئوریک، کاری بنیادی و مستمر انجام نداده اند. و اگر هم از طرف دیگران کار ارزنده ای ارائه شود اگر ترکمن بوده ولی در تشکلی ترکمنی فعال باشد تابو و یا جذامی قلمداد شده! ، جایی برای درج مطالب آنها در سایت ترکمن مدیا نیست. البته من هیچ انتظار شخصی ندارم فقط به محض اطلاع عموم و نمایاندن تلاشهای بیهوده عرض می کنم ر( در سایت ما تنها کسی که از میان شما به تلاشهای تحقیقی می پردازد جایش محفوظ بوده است).ر
ر
ر 4ــ از مهمترین و مقدمترین شرایط برای فعالیت سیاسی، اعلان هدف اصلی و تلاش ارگانیک برای نیل به اهداف است، نه ابتدا مرزبندی با احزاب و سایر گروهها. زیرا در پروسه حرکت و فعالیت، شانس اتحاد و همگرایی به مراتب بیش از اتحاد با ساکنین در اتاقهای مجازی و کلید دار است.ر

در قسمت پ :ر
ر
ر1ـ ادعای شما مبنی بر دوری فعالین گروههای ترکمن از سرزمین و ملیت ترکمن غیر واقغی است زیرا بخشی از این مسئله امنیتی است. ثانیا گروهها نیز از فرصتهای گوناگون، تکنولوژی اینفورماتیک ماننذ پستهای الکترونیکی ، امکانات اینترنتی، پروکسی و شبیه سازی به لازمترین اطلاعات دست می یابند. اگر بیشتر از این می خواهید بدانید به جستجوگر گوگل و متخصصین علم تکنولوژی اینفورماتیک مراجعه کنید.ر

ر2ـ ترکمنهایی که به جای در دست گرفتن پلاکارد چند نفره، سالی نه تنها یکبار بلکه چند بار موفق به دیدن مستقیم تر رنجها و دردها، تبغیض و غارتگری، فحشا و اعتیاد، فقر و گرانی خانمانسوز، حبس و اعدام فله ای کنشگران اجتماعی شده اند چه کاری در رفع این ستم و غارتگری، بی قانونی و از هم پاشیدگی خانواده ها وکشتار صیادان زحمتکش ترکمن توسط تفنگداران رژیم و در مقابل عامل و مسبب اصلی آن یعنی جمهوری اسلامی ایران انجام داده اند ویا در نظر دارند انجام بدهند؟

ر3ـ گروههای سیاسی کاملا آگاه هستند که نامگذاری دقیق سرزمین ترکمن و یا طرح پرچم ملی، مقدمترین و حادترین مسئله ترکمنها نیست. هیچ پلاتفرمی از ترکمنها آنرا در مبدا اهداف و شرط فعالیت و یا همکاری قرار نداده است. این موضوع صرفا روشنگرانه و توجه به مبانی نامگذاری سرزمینی و مطالعه مفاهیم رنگها و نقش ها در سمبولهای ملی و تاریخی هر ملت است. و اما این بعضی از افراد ترکمنصحرا مدیا هستند که این مسائل را هر از گاهی یر شیپور می دمند و عاجز از هرگونه ابتکار عمل در پشت اتاقهای مجازی، با مخالفت و کینه ورزی شان از هرگونه تلاش آگاهی دهنده و هر آکسیون عملی هر چند کوچک توسط گروههای ترکمن (ونه گروههای فارس!) منفجر می شوند، تقابلی که از شوونیستهای فقیه پرست و آریا پرستان انتظار می رفت! و اما در اثر تلاش همین چند نفره ها و آن خبر نگار تلاشگر و فعال حفوق بشری ترکمن، سازمان عفو بین الملل در اقدامی شایسته و مثبت و تاریخی درحق صیادان ترکمن واکنش نشان داد و در اسناد آن ثبت شد. آکسیون در برابر پارلمان اروپا نیز که با شرکت همین چند نفر از ترکمنها و یاری 15 نفر غیر ترکمن و حتا یک فارس زبان آزادیخواه تشکیل شد در اسناد پارلمان اروپا به ثبت رسید. برنامه های متوالی دیگر برای اقدام و مراجعه به ارگانهای بین المللی برنامه ریزی شده است. اما در هیچکدام از این اقدامات نه تنها هیچ مقام و ارگانی بر ما نخندید و نه به کمیت جمعیت ما معترض بود بلکه با آغوش باز نیز پذیرفتند و راهنماییهای جالب نیز ارائه کردند. اما برخی از آقایان مفتخر به بیابانی( صحرایی) جلوه دادن ترکمنها با علم کردن کمی تعداد شرکت کننده و سانسور اصل وجودی خود آکسیون، تنگ نظری و اراده تقابل گرایانه و ستیزه جویانه شان را با گروههای ترکمنی به نحو کمال به معرض نمایش همگان گذاشتند!!!؟

ر20 جولای 2008

lördag, juli 19, 2008

Yakyn tarymyza syn

Sary kethuda

(1273-1339 ş / 1894-1960)

“Sary satanlak” lakamly Sary han Ýolma, Türkmenleriñ ýakyn taryhynda yýz galdyran şahsyýetleriniñ biri. Ylaýta-da onuñ ady Kümmetgowuz şäheriniñ döwrebaplaşmagy bilen utgaşyp giden. Sary, bu şäheriñ ilkinji kethudasy, häzirkisi ýaly aýdylandan ilkinji şäher şurasynyñ ýolbaşçylaryndan birisi.
Onuñ hakyky ady Ýegenmämet bolup, ol Etrek ýakasýnda çarwa Atabaý Türkmenlerden bolan Täçmämmet aganyñ. Täçmämet aga göçüp, gonmakdan bir ýerde otrumly bolmagy we ekerançylyk etmegi halapdyr.
Sary/Ýegenmämet ýigit çykyp öýleneden birnäçe wagt soñra, şol döwürde köp duwş gelinýän «Aköýlüçilik» urşlara gatnaşmaly bolýar. «Aköýlüçilik» düzgüni esasynda, batyr taýpalardan birisi saýlanyp, onuñ serdary öz adamlary bilen hökümetiñ bähbidini gorap, merkezden ýörite aýlyk, günlik alypdyr. Sary, öz agasy Ýegen batyr bilen başga bir atabaý toparyna garşy göreşipdir. Ýeñiş gazanyp, «Aköýlülik» derejesini gazanan Sary öz topary bilen 1298/1909-njy ýylda Kümmetgowuza gelýär. Bu bolsa onuñ durmuşynda täze bir öwrülşik nokady bolýar, şol ýylda onuñ «Oýluk» diýen ilkinji ogly dünýä inýär.
«Aköýlülik» düzgüni, Yraza şanyñ goşuny İlerli Türkmenistany/ Türkmensährany basyp alýança dowam edýär. Şondan soñra Kümmet şäheriñ umumy işleri, indi söwda işleri bilen meşgullanyp ýöran Sary aga ynanylýar we oña Atabaý tiresiniñ ýaşulsy, Kümmetdiñ ilkinji kethudasy diýen at, dereje berilýär.
1927-nji ýylda «Jüneýt han» öz atlylary bilen Kümmediñ gaýrasyndaky «Egri bogaz» we «Halatnebä» gelip ýerleşende, Tahran hökümeti olary boýun egdirmäge syýnanşýar, has bolmanda parahatçylykly ýol bilen Eýrany terk etmäge mejbur edýär. Sary kethuda bu işde aktiv rol oýnap, meseläniñ parahatçylykly ýollardan çözülmegine kömek edýär. Jüneýt han öz topary bilen Owganystana çekilýär.
1932/1306-njy ýylda Bolşevikler «Balkan» Türkmenlerini, ylaýtada-da «Dehle» gozgalañyny gana çaýkanlaryndan soñ, bir topar Türkmen, Türkmensähra geçýär. Sary olaryñ ýerleşmeginde we üpçinçilikleri hakynda köp alada edýär we olaryñ aglabasynyñ Kümmet şäherinde ýerleşmegine ýardam edýär.
İkinji jahan urşy ýyllarynda 1941-njy ýylda SSSR-iñ «Gyzyl goşuny» Türkmensähra girende, Eýran hökümetiniñ- esasan Alman faşistleriniñ içalysy/ agenti hökmünde Kümmetgowuz we Tüerkmensährandan 18 adam tussag edilýär, şolardan Annamyrat ahun (teke), Mämetnepes Gök/ Göki Sofy dagy jemi bäş adam Türkmenistana alnyp gidilýär, Sary kethuda bolsa azat edilýär.
Türkmensährada häkimiýet boşlugyndan peýdalanyp, galtamançylyga baş goşan- käbir garaýşa görä, merkezi hökümediñ žandarmasynyñ zulmuna garşy aýaga galan «Durdygylyç», «Mämettagan» ýaly adamlaryñ gozgalañynyñ basylyp ýatyrylmagynda Sary kethuda hökümet goşuny we olaryñ arasynda araçylyk edip, asudalyk bilen boýun bolmaklaryna aktiv gatnaşypdyr. Tahran hökümeti bolýun bolan ýagdaýlarynda olara zat dimejekdigi hakynda söz berse-de «Mämettagany» atyp öldürmegi, Sary kathudany gaty ynjydýar, şondan soñra onuñ göwni merkezi hökümetden sowap ugraýar.
Sary kethuda Kümmet şäheriñ abadançylygy ugrunda-da birnäçe iş bitiripdir. «Emir kebir» diýen mekdep üçin öz şahsy ýerinden bir bölegi hödürläpdir, «Gedem abad» köprüsiniñ ýanyndaky «aýt namaz» üçin ýer bagyşlapdyr, onuñ «Oýluk» diýen ogly bolsa orta mekdep/ Kaşany adyndaky rahnemaýy mekdep üçin ýer beripdir.


Sary kethudanyñ ogly Durdy Akatabaý
Kümmetgowuzdaky «Daneşseray Aşaýeri-de okap ýören döwri
(Sagdan: D.Atabaý, Omçaly Goli we Mekdebiñ müdüri Efseli. 1336.6.2)



Sary kethudanyñ saçagy açyk bolupdyr, ol märeke söýen adam bolup, onuñ ojagy bagşy-şahyrlaryñ , ylaýata-da küşüt oýnalaryñ mekanyna öwrülipdir. Sary kethuda 66 ýaşynda 1339-njy ýylyñ Azer aýynyñ 29-yna dünýäden gaýdypdyr.

Akmyrat Gürgenli

(Bu makalanyñ taýaýrlanmagynda Gürgende çap bolýan Pyragy žurnalynyñ 1380-nji ýylda neşir bolan, 2-nji ýyl, 8-nji san nomerindaky Ş.Atabaýyñ maglumatyndan peýdalandyk)

tisdag, juli 15, 2008

شاهیر و ادبیاتچی موغاللیم نوربردی
ر
جۆرجأنینی یادلاپ
ر
نور بردی جرجانی
(۱۳۸۰-۱۳۰۱)

قارقی اوباسیندا دوغلان و شول یرده اؤنۆپ اؤسن مرحوم نوربردی آقا، ایلکینجیلر بولوپ، تأزه یولا قویلان مکتبلرده باشلانغیچ اوقووسینی تماملاپ، کوممت غاویزدا دؤره دیلن " دانشسرای عشایری" دیین مرکزده اوقاپ، موغاللیمچیلیق کورسینی بیتیریأر. ۱۳۱۹- نجی یئلدا موغاللیم بولوپ، قارقی و اولی آریق اوبالاریندا ساپاق بریپ باشلایار، اول عـؤمری نینگ کؤپ یئللارینی آق غالادا گچیریپ، شول شهرده هم آرادان چیقیار.ر
ائرضاشانینگ رژیمی آغداریلیپ، اۆلکه ده سیاسی تولغونشیقلار مؤوچ آلیپ باشلاندا، نوربردی آقا- دا بئیله کی تورکمن اینتلله گنتسیا وکیللری/ روشنفکرلری یالی "توده پارتیانینگ" حاطارینا قوشولیار. دأدم پاخیرینگ(امچلی گلی نینگ) گؤررینگ برمگینه گؤرأ نوربردی آقا حزبی جلسه لره واقتیندا گلیپ، اونگایلی تکلیپلری اورتا آتارمیش. "شوروی نینگ قشونی ایراندان چیقاندان سونگ، توده لارا غارشی باسیشلار آرتیپ باشلادی، بیز جلسه لریمیزی گیجه لرینه گۆرگن آقاری نینگ کناریندا یولا قویاردیق، ماصلاحاتا گلیأن آدام گه یمینی بیر آغاچ بیلن گردنینه آسیپ گلملیدی- بو بیزینگ پارالومیز/ بللیگیمیزدی. بیر گزک نوربردی بئیله اتمگی اونودیپدیر، اوتورانلاردان کأبیریسی یاد آدم/ ژاندارما – دییپ پیتراجاق بولاندا، اول منینگ آدیمی توتوپ سسلندی، شوندا غایتادان اۆیشدیک"- دییپ دأدم پاخیر هر گزک کأردشی نوربردینی یادلاندا شول واقعانی آیدیپ بره ردی.ر
توده پارتیاسینا غیسیشلار آرتیپ باشلاندان سونگ، توتان توتولیار، غاچان غوتولیار. نوربردی آقا یوردی ترک اتمه یأر. اول توسساغ ادیلیپ، ایلکی ساری سونگرا بولسا گۆرگن شأهری نینگ زندانیندا اوتوریار.ر
محمدرضا شانینگ یرلی عملدارلاری نوربردی آقانینگ شاهیرهم- ده یازیجی دیغیندان حابارلی بولانسونگ اونگا شاه هم ایرانی واصف ادیأن قوشغی قوشان یاغدایئندا زنداندان حالاص ادیلجگینی برک نیغتایارلار.ر
من نوربردی آقانی گۆرگن شأهرینده اوقاپ یؤرکأم ایلکینجی گزک ۱۳۵۱- نجی یئلدا آق قالا گاراژینده گؤردۆم. دایاو آدامدی. سالاملاشیپ، اؤزیمی تانادامدان سونگ، منینگ بیلن ایچگین گۆرلشیپ باشلادی- اونونگ تؤره ک داشینداقیلار بیلن کأن ایشی یوقدی. شوندا هر هفته گورگن رادیوسیندا "ادبی و شاهیرلار برنامه سینا" غاتناشیاندیغینی آیدیپ بردی. دوغوردانام نازدوردی نوشین پاخیرینگ آلیپ بارماغینداقی شول گپله شیکلره شاهرلار ستار سوقی، ماشات قلی قیزیل، محمد برازنده قوجوق، نوربردی جۆرجأنی... داغی غاتناشاردی.ر
نوربردی آقا عمری نینگ سونگقی یئللاریندا، ایلایتا- دا "کانون فرهنگی- سیاسی" حرکت ادیپ باشلاندا اونگا سمپاتیه گؤرکزدی. حتی شیرلی توماچ و یولداشلاری نینگ نامارتلیق بیلن ترور ادیلمگیندن سونگرا "یولما سالیان" اوباسینا اۆیشن مأره کأنینگ اؤنگۆنده دوردی. اول خاور کامیون ینگ اوستونه چیقیپ، الینه میکروفونی آلیپ، بو جنایاتی برک یازغاریپدی.ر
نوربردی آقا شوندان بیرآز سونگرا ۱۳۸۰- نجی یئلدا آرادان چیقدی.ر

آشاقدا اوقاجاق حکایانگیز مرحوم نوربردی آقانینگ دورموشیندا بولوپ گچن حاقیقی واقعا. اول بیزینگ اوبامیز "اولی آریقـدا" موغاللیم بولوپ ایشلأن دؤورینده "... گؤل" دیین بیر قیزا عاشیق بولوپدیر. بو اثر، شاهیرینگ یۆره ک دویغوسینی دیله گتیریپ بیلمأن یازان سطیرلری بولمالی. نوربردی آقا، گۆرگن شأهری نینگ شیرو خورشید کسل حاناسیندا اؤلوم یاستغیندا یاتیرقا سونگقی گزک "...گۆلۆنی" گؤریپ غالیپدیر. حکایادا آغزالیان "فلاحت"، ائرضاشانینگ دؤورینده اوقوچیلارینگ تجریبه لرینی آرتدیرماق ماقصادی بیلن اوبامیزدا یولا قویولان "باغ کشاورزی"، اول سونگرا دارغادیلدی.ر

نوربردی آقانینگ یاتان یری یاغتی بولسون.ر
آقمیرات گورگنلی
جولای ۲۰۰۸

آرزولی گۆلۆمه سالام!ر
(ایلکینجی سؤیگی)

ای گۆلۆم! سنی واصف اتمأگه گۆلدن باشغا، یا گۆلدن زیاداراق بیر سؤز تافان بولسایدیم، شونگ بیلن آدینگ توتاردیم. آدینگ ایزینا تیركلن گۆل سؤزی هیچ بولماسا- دا واصفینگ مۆنگدن بیرینی اؤده یأر. سن گۆل یالی و یا حوت گۆلدن هم زیاداراق یومشاق، مُشک قوقاپ دوران گۆل اندامینگ باهاردا چؤل ‌لره، دۆزلره، داغلارا، دره ‌لره بیتن گــۆللر یالی. هر یرده اوتورسانگ تؤوه رك داشینگداقی اوتورانلارا تأزه بیر جان قـوشیار‌سینگ.ر
ییگریمی یئلدان آغاراق موندان اوزال قوربان عیدیندا ساللانچاق اوچماغا باش چالمانا طاراپ باریارقانگ سنی ‌گؤردیم. بویدان باشینگ قیزیل- كومیش بیلن بزه گلی میش. قیزلارینگ اینگ اؤنگونده، چارطارافینگی باغچه‌لاپ یؤریشینگ بیلن هر بیر سرادیپ دورانینگ یۆره کلرینده آرزولارینگ توخمینی اكیأردینگ. سن، شئیله بیر واصف ادیپ بولماز حال بیلن دنگیمدن گچیپ گیتدینگ. من شول وقت باش چالمانینگ گون دوغار طارافی نینگ یاقین یانیراغیندا دوردیم. سنی گؤرمده گؤیه دفامدن سوو قویولان یالی بولدی. منگ اینگ بیرینجی گؤریپ دورشیمدی. هنیزم شول سنی گؤرن ساغادیم یادیمدان چیقانوق. هر یئل عید قربان گلنده، منینگ آرزولاریم سانگا غارشی تأزه‌لنیأر. یۆره کدأكی آرزولاریمی آیتماغا كؤپ فرصت‌لار اله گلدی. دولی هوسلریمی سانگا آیدابیلمدیم. هر گزک سانگا دووشامدا آیتجاق سؤزیم تافابیلمأنی قالاردیم.ر
ای گولوم! یۆره کدأكی تولقون اورپ دوران عشقیمی آیدابیلمسم- ‌ده، سنینگ عشقینگ، بلبلینگ غنچه-‌ گول آراسیندا سأحر چاغلار سایرایشی یالی مانگا روح بردی، مانگا الهام بردی. عشقینگ اؤتگۆر الهامی‌نینگ اثرین مونگلرچه قافیا، شیغیرا دۆزدیم. یۆزلرچه صاحیفا‌لی رومانلار، غیسغاچا حكایالار یازدیم. سنینگ گول اندامینگ غیسیپ، گولابنیدان ایچیپ بیلمه‌دیك ده بولسام، گول ایسینگدان روحوم تأزه‌ لنیب، جانیما جان قوشولدی. شئیله بیر روحلاندریجی گول ایسینگا و اوندان جانیما اورنان عشقینگ اوچین عمریم بویونچا منتدار‌ینگ.ر
ای گۆلۆم! یادینگدا بار بولسا، مانگا عشقینگ باردیغینی آیتجاق بولانگدا، من دأندیم. من سنینگ گۆل یۆزینگی، گولدن پأک دورموشینگی هیچ بیر زات بیلن چیرتمأگه اراضی دألدیم، هنیزم اراضی دال. اول گۆل آدینگی داقان آتا- انأنگه مۆنگلرچه سالام، میلیونلارچا سالام.ر

اول گــۆن...ر

اول گۆن- ده، همین شوگونکی گونلر یالی غیش گچیپ، باهار پاصلی جاهانی آل یاشیلا بزأپ دوردی. آیدار بولسام، ییگیتلیك دؤرانیما دگیشلی هر بیر گۆنینه میناسیپ، تولغوندریجی دویغولار، هنیزم یادیمدا، یأدیگأر دوور. اول دؤویرده باشیمدان گچن واقایالارینگ كؤپوسی تأب- تأزه، پیرلاشیپ، كفه‌لكله‌ شیب، گؤیه سینما‌یننگ فیلمی یالی، گؤزومینگ اؤنگونده اویناپ دور.ر

شول گۆن ایشلأپ یؤرن مدرسأمینگ گۆنورتا طارافیندا گینگ میداندا، گۆللـه شیب دوران باپ- باپلارا، یوواشجا سأمییأن یلینگ شمالینا، اولغولداشیان گؤگ اوتلارا، گنگ بیرعجایپ حال بیلن سر ادیب یوردیم. آنگیرباش، عقیل‌دان خارج، اوستادلیق، شئیله بیر طبیغاتینگ دۆزه دیلشینی، گؤزۆم بیلن گوره‌سیم گلیأردی. ایلَررأکده "فلاحتینگ" باغیندان غالان یكه، ایكی آغاچلار، چتریشیب، گؤگه ریپ، گؤرۆنیأردیلر. مكتب اوقوچیلارینگ آخرینجی ساغادیدی، اولار بؤلك- بؤلك بولوپ، اویناب یؤردیلر، بیرنأچه‌سی والیباله، بیرنأچه‌سی غاچمالجا توفه و بیرنأچه‌سی- ده دالمال بارا مشغول دیلار. قوشلار اوندان مونگا، موندان اونگا اوچیاردی. منینگ یكه اؤزۆم، گۆرلشر یالی یانیمدا نه د نگیم باردی، نه- ده دووشیم. کأته عقیلدان، فكیردن خارج خیال‌لارمنی اؤزینه تیركه‌یأردی. شول بارشینا خیالیمینگ قوشی، كؤپدن بأری هـوش-حواسیم آلان نأزلی گۆله، گۆل یۆزلی، گۆلعذارا چكیلدی. اول گۆلینگ سؤیگۆسی جانیما، تـنیمه اورناپ، عـقـل اورقانین بۆتین‌لی اختیارینا آلیپ، ایسلأن طارافینه چكیب گیدیأردی. بو گۆنده كۆیۆم- كؤچأم اونگا گیتدی. شو وقت یكه بآرین خوشلیق یوره گدأكی دویغولاریمی، یؤرأر یـولونا نثارادیپ، عشقی‌نینگ جفاسینده اورته‌نیپ یؤرن بیر انسانا، هیچ بولماسا سؤیگوسینه سؤیگۆلی جوغاپ بر، دییپ، ایستأردیم، دییأردیم.
ر
شئیله بیر فكیرده كأم، گۆرگن یاقاسین سیریپ، "فلاحتینگ" غالان آغاچلارینا طاراپ اوغرادیم، آغلاچلارینگ آراسیندان منینگ گۆلۆمینگ چالتیراق یؤرأپ گلیأنی گؤزۆمه ایلدی: "ـ خدایا اینها منینگ گۆلۆم، حوكمان عشقیمی عایان ادرین دییپ یوواشیراغا- ‌دا گۆلۆمه طاراپ یؤریدیم. آرامیز غیسغالدیغیچا منینگ قاراریم، بۆتین‌لی بوزولدی. حاقیقاتی آیتسام...، تمامی گۆچ- قوواتیم اونونگ عشقی‌نینگ اثرینده، غارا، گۆن چـویان یالی، اریپ آقدی. یاقین یانیما گلنده، انگیلیپ سالام برنده، زوردان سالامینی آلدیمدا كؤك- ساغلیغی هم دوغری، بوتین سوراشا بیلمه دیم. "گـۆنی گیجلدیپ غایدیپدیرسینگدا"- دییمده، "ـ آتام ساپارا گیتجك دییپ اشیتدیم"- دییپ پرده آستیندان جوغاپ بردی. تیركه شیپ اوبا طاراپ اوغرادیم. آصلا بیرگزك- ده دیلیم یارابیلمه‌دیم. اوقوچی اوغلانلارینگ بیرینی یانینا قوشوپ، یولا سالدیم. اول گیتدی، من سؤزۆم آیدا بیلمأنی غالدیم. غاراسی یتینچأ سر ادیپ دوردیم. جارلارینگ بر چتـرأگیندن آیلانجاق بولاندا، ایزینی گؤزله‌دی، بئیله بیرحركتی منی تلواسا سالدی. اول گۆن، ادیل دۆین یالی، یا حوت شوگون یالی، گؤزۆمینگ اؤنگۆنده. ابدی یادیمدان چیقماز. شاید- دا "گۆلی" منی اوتانجانگ حساپ ادن. عشقـی زور گتریپ، سؤزۆمی یۆره گیمده یاقیپ قـویانینی، هنیزم بیلمه یأن بولارلی.
ر

لأله گـۆل

ایستگیم دیر آرزووم، لأله گولدیرگۆللر باشی،ر
گۆل یۆزوندن ایسغاسام، جانا- جاندیر لأله گۆل.ر

من بیر الله دان دیلأر من گؤگه یتسین گۆل باشی،ر
سایاسیندا دۆشله سم، سایاباندیر لأله گول.ر

هر قولای بیر چافاتی دیر، گؤیه آطلاس دیر حریر،ر
کأشکی حیذماتدا بولسام تا ابد بولسام اسیر.ر

بارچا سیرریم قالبیم ایچره گۆل اوچین دیر مستطیر،ر
آچسا دیلنی بار نهانیم بیلسه سیرریم لأله گۆل.ر

گۆل یۆزوندن سیفادیم من، گؤردوم اول گؤیأ یوفک،ر
بو یۆره کده غالدی آرزو، جبر ادن چرخی فلک.ر

بارماغیندان گۆل دۆکۆلر، سؤزلری گؤیأ ملک،ر
ایسغاپ دورسام میداما مشک قوقار اول لأله گۆل.ر

کأتب ایسلأر لأله گۆلی، لأله گۆل بیلمز مونی،ر
لأله گۆله جان بره ر من، بره رمرین دونیأ اونی.ر

آیدابیلمن ماقصادیمی، قالبیمی آچسام گؤنی،ر
بیلسه ماقصات، دویسا سریم، بار نهانیم لأله گۆل.ر

بهار۱۳۴۸

lördag, juli 12, 2008

اعتصاب عمومی در کردستان

اعتصاب عمومی در کردستان در سالگرد ترور
ر
د. قاسملوو، رهبر حدکا
ر
کوردستان میدیا: به گزارش مرکز خبری PDKI، روز بیست‌ودوم تیرماه 1387 مردم پیرانشهر در اعتصابی گسترده به مناسبت فرارسیدن نوزدهمین سالگرد ترور دکتر عبدالرحمان قاسملو اکثریت قریب به اتفاق مغازه‌ها و پاساژهای شهر را به حالت تعطیل درآوردند.نیروهای سرکوبگر رژیم برای خاتمه دادن به این وضعیت، مغازه‌داران را تحت فشار قرار داده و وضعیت حکومت نظامی را بر شهر حکمفرما نموده‌اند.ر
تجربیاتی از مبارزات قهرمانانه ملت مان

یاد شهید گـۆرگن بهلکه گرامی باد!ر

شهید گـۆرگن بهلکه در سال ۱۳۳۰ در خانواده ای زحمتکش بدنیا آمد. او تحصیلات ابتدائی و متوسطه را در شهر گنبدقابوس بپایان رساند و سپس به دانشکده ادبیات دانشگاه مشهد راه یافت، اما پس از یکسال دانشگاه مشهد را ترک گفت و به تحصیل در رشته جامعه شناسی در دانشگاه تهران مشغول شد.ر
گـۆرگن از دوران نوجوانی با رنج و زحمت کارگران و زحمتکشان و غارتگری و چپاول سرمایه داران و ملاکین آشنا بوده از محرومیت توده ها رنج می برد و علیه ظلم و تعدی زورگویان به مخالفت برمی خاست.
ر
گـۆرگن با ورود به دانشگاه تهران به جنبش دانشجوئی پیوست و همراه با دانشجویان مبارز علیه استبداد و اختناق شاه به مبارزه فعال پرداخت. او همیشه ارتباط خود را با منطقه و با خلق خویش حفظ کرده و به رسالت خود کاملا آگاه بود. گـۆرگن از هر فرصتی سود می جست و برای آگاهی جوانان و نوجوانان تورکمن به منطقه و بخصوص به شهر گنبد مسافرت می نمود و مخفیانه به کار انقلابی در میان دانش آموزان می پرداخت.
ر
سرانجام مبارزه انقلابی او حساسیت ساواک شاه را برانگیخت و دژخیمان او را به بند کشیدند، گـۆرگن پس از چندی مصصم تر و با تجربه تر از پیش از زندان شاه رها شد و مبارزه و تحصیل خود را پی گرفت. سرانجام از دانشگاه فارغ التحصیل شد و در پایان نامه تحصیلی اش که به بررسی و تجزیه و تحلیل مناسبات اجتماعی و اقتصادی در روستاهای منطقه پرداخته شده بود، کوشید تا وضع اجتماعی و اقتصادی خلق تورکمن را تصویر نماید. پس از خاتمه تحصیل به سربازی اعزام شد و با درجه افسری در شیراز و تربت حیدریه به خدمت پرداخت.
ر
شهید گـۆرگن بهلکه با شروع اولین برآمدهای توده ای در سالهای 57-56 بیدرنگ از خدمت فرار کرده و به جنبش توده ها پیوست. او بلافاصله به تورکمنصحرا آمده در سازماندهی مبارزه دهقانان منطقه علیه مالکان و سرمایه داران فعالانه شرکت نمود. پس از شکلگیری کانون فرهنگی سیاسی خلق تورکمن و ستاد مرکزی شوراهای تورکمن صحرا، گـۆرگن بهمراه دیگر همرزمان خود در سازماندهی و ایجاد شوراهای روستایی و اتحادیه های دهقانی بطور خستگی ناپذیر تلاش نمود و در کنار مردم علیه بزرگ مالکان و حامیان آنها مبارزه کرد.
ر
چهره صمیمی و انرژی پایان ناپذیر گـۆرگن که شب و روز در روستاهای منطقه در کنار دهقانان بود، آنها را سازمان میداد و آگاه می کرد و در بخش دهقانی ستاد مرکزی شوراهای تورکمن صحرا به مشکلات گوناگون روستائیان پاسخ می گفت، از او شخصیتی محبوب و دوست داشتنی و مورد اعتماد توده ها ساخته بود. همرزمان گـۆرگن هیچگاه صمیمیت، پرکاری و دلسوزی او را فراموش نمی کنند. او به راستی نمونه ای گویا از یک مبارز پرشور و خستگی ناپذیر بود. مشکلات و مصائب کار و پیکار هیچگاه او را خسته نکرد، پرشور و آرام پیش می رفت و در سخت ترین شرایط از مطالعه و خودسازی غافل نبود، به کار تربیتی و فرهنگی علاقه وافر داشت و در زمان فراغت به ترجمه متون ترکمنی به فارسی می پرداخت و در غنا بخشیدن به فرهنگ مترقی خلق خویش تلاش می ورزید.
ر
سرانجام گـۆرگن، این انقلابی پرشور در سال ۱۳۵۹ به دام دژخیمان خمینی افتاد و مورد ضرب و شتم و شکنجه و آزار فراوان قرار گرفت. اما او آن سان که شیوه انقلابیون است از پای نایستاد و در زندان به کار آگاهگرانه و سازمانگرانه ادامه اداد. رژیم جنایتکار خمینی که از نفوذ او در میان توده ها آگاه بود پس از دو سال اسارت، در تابستان سال ۱۳۶۱ او را به جوخه اعدام سپرد. جنایتکاران حاکم بر ایران با اعدام انقلابیون چون گـۆرگن بهلکه از خلق تورکمن بخاطر مبارزه علیه مالکان وسرمایه داران بزرگ و ارتجاعیون حاکم انتقام میگیرند. ولی آنان بهیچ وجه نمی توانند جلوی گسترش موج انقلابی تورکمنها را بگیرند. تاریخ گواه این مسئله است.
ر

یاد گـۆرگن بهلکه جاودان و راهش پر رهرو باد !
ر

کانون فرهنگی- سیاسی خلق تورکمن
جولای ۲۰۰۸

onsdag, juli 09, 2008

دورمــوشدان ساپاق!ر
ر


غادیم اییأمده شئیله بیردأپ- دوزگـۆن بولوپدیر. حاچان- دا غالتامانلار بیر اوبا چوزجاق بولانلاریندا ایلکی بیلن ایچالی ایبریپ، شول اوبانینگ تامدیرینی سانادر اکنلر. اگر تامدیرینگ سانی آز، بیر یا ایکی بولسا اول اوبانینگ قولایئندان باریپ بیلمأندیرلر، اگر- ده اوبادا تامدیر کؤپ بولسا، حایال ادمأن اول اوبا چوزار اکنلر.ر
مونینگ سبأبی نأمه دییپ، آتامدان سورامدا، "ایلینگ آغزی نینگ بیر بولماغیندا عیاللارینگ رولی غاتی گویچلی بولوپدیر، اولار بیر ماشغالا یالی بولوپ، بیر تامدیرا نان یاپـیـپدیرلار، شئیدیپ هم اوبا حالقینی نینگ آغیزلاری نینگ بیر بولماغـینی غازانیپدیرلار" دیـیپ گوررینگ بره ردی.
ر
بو گون- م بیزینگ دورموشیمیزدا، جمعیتینگ یاریسینی عمله گتریأن زنانلارینگ رولی دیسنگ أهمیتلی. اگر انه لر اؤیلرده بالالارینی تورکمن روحی بیلن اؤسدوریپ یتشدیرسه لر، دوشمانینگ آلجاق غالاسی بولماز. اگر- ده حاطلی- سوادلی انه لریمیز، چاغالارینا تورکمن حالق ارته کیلرینی، بایلارینی آیدیپ برسه لر، بالالاریمیزینگ دۆنیأسی باشغاچاراق بولوپ، اؤزلری نینگ کیمدیکلرینی، حایسی ملتدن دیگینی ترو باشدان آنگیپ اوغرارلار.
ر
اگر انه لر، بأبکلرینی غادیمدان آیدیلیپ گلیأن حوودی لر بیلن سؤیسه لر، اؤیلرده نه عجایپ تورکمن هنگلری سایرار و چاغاجیقلاریمیزینگ اؤز آتا- بابا یولوندان گیتمگینه اساس دؤره دیپ بیلرلر.
ر
اگر اؤیلرده تورکمن دیلینده گپلنسه، تورکمن آیدیم- سازی یانگلانسا.... بالالاریمیز اؤز گلجگینه ایناملی قدم اوروپ بیلرلر.
ر
شونگا گؤرأ انه لرینگ حأضیرکی شرطـده رولی نینگ اولودیغینا یئنه بیر گزک گؤز یتریأرسینگ.
ر


Enedir ene

Taryh sahypasyn açamda gördüm,
Aýallar bäsleşip bilmändir äre.
Ýöne şol ärleri dünýä getiren,
Dünýä görk beren, Enedir ene.

Dünýämde açylan, täze dünýämde,
Bu gün goşandyny goşup ýör ene,
Adamzadyñ bütin ömrün synlasañ,
Şol ömrüñ gözbaşy, Enedir ene.

Ozalam, häzirem, onsuz ýaşalmaz,
Geler, geçer, dörür aý, ýyllar, sene,
Adam, adam bilen dogandyr, dostdyr
Şonam nygtap ýören, Enedir ene.

Zyndana oklanyp ejiz düşenler,
Boýalyp ýatsa-da gyrmyzy gana,
Azatlyk isleýär adam balasy,
Tümlügi ret eden, Enedir ene.

Öñde, soñda tagzym etseñ ýaraşar,
Rastdyr, diseler «meñzeýär güne»
Elbetde bu dünýäniñ ýagty çyragy,
Ähli gözelligi, Enedir ene

Akjemal Omarowa
Aşgabat. 1989

tisdag, juli 08, 2008

مــلا آقــا

اۆستۆنگ- باشینگ چوتگالاپ، کبدر کمین دارانیپ،ر
ر" غاریپ اؤلدی" دیمده، یاتیبردینگ بۆره نیپ.ر
بایلار اؤلسه اوتوریانگ، قیرقینا چن ائرانیپ،ر
مسلمانی بیر گؤزله، گؤزلمه یأنگ ملا آقا!ر

بایلار اؤلسه "آخ" چکیپ، کأن چاغیریانگ الله نی،ر
غاریپ اؤلسه اوقایان یارتی "قل هو الله" نی.ر
یتیم اؤلسه ایبریأنگ زات بیلمه یأن ملانی،ر
مسلمانی بیر گؤزله، گؤزلمه یأنگ ملا آقا!
ر

پیغمبرینگ پسلدیپ، بلند ادیأنگ اؤزۆنگی،
ر
باغشیلاری یامانلاپ، قولاق آسیانگ سازینی.ر
غاریپ- غاسار چاغیرسا، ادیأنگ اشه ک نأزینی،ر
مسلمانی بیر گؤزله، گؤزلمه یأنگ ملا آقا!ر

بیلیپ دوران زادینگی، آیتماسانگ- دا بولانوق،ر
غاریپ سالام برنده، ایزیل سالام آلانوق.
ر
ارتیر بیلن ایر توروپ متجیدینگه گله نوق،ر
مسلمانی بیر گؤزله، گؤزلمه یأنگ ملا آقا!ر

داوا اتسنگ اؤزینگ ات، قوی قورحانی جایئندا،ر
غاریپ بیلن ایشینگ یوق، گؤزۆنگ ایلینگ بایئندا،ر
یومروقلاشیپ اوتوریانگ توتوش آراز آیئندا،ر
مسلمانی بیر گؤزله، گؤزلمه یأنگ ملا آقا!ر

کاغذ- غالام الینگده، گۆنده بیر دین دۆوزه دیأنگ،ر
غاراچینی آلدایانگ، "اینانیار" دییپ سؤزۆمه،ر
غاریپ- غاسار گؤرۆشسه، الینگ زوردان اوزادیانگ،ر
مسلمانی بیر گؤزله، گؤزلمه یأنگ ملا آقا!ر

عالیملارینگ آزانی اؤز آدینا " پـیل" داقار،ر
تویا گیتجک عایاللار آرقاسینا پول داقار.ر
عالیملارینگ سامسیغی سله سینه گول داقار،ر
مسلمانی بیر گؤزله، گؤزلمه یأنگ ملا آقا!ر

ق. ص.ر
کۆمیش دپه
۱۳۶۴

fredag, juli 04, 2008

بازهم درباره پرچم !ر


پرچم پیشنهادی کانون فرهنگی- سیاسی خلق تورکمن

جمعی خلق الساعه که خود را "اتحادیه روشنفکران تورکمن" نامیده و تاکنون سعی در حضوری نامرئی در میان روشنفکران و مبارزین تورکمن در خارج از کشور داشته اند، اخیرا "بمناسبت اولین سالگرد اعلام موجودیت" خود، "پرچم پیشنهادی سیمبولیک برای تورکمنستان جنوبی" را تحت عنوان "گونی تورکمنیستان"، که گویا "اصل این طرح (پرچم) قبلا (برحسب اطلاع...) توسط کانون فرهنگی سیاسی خلق تورکمن ارائه و بکار برده شده و از جانب حرکت ملی تورکمنیستان جنوبی نیز تلویحا مورد تأکید قرار گرفته است" به "ملت شایسته تورکمن و فرزندان صدیقش" ارائه داده اند!ر
اکنون این افراد این پرچم پیشنهادی کانون را بعنوان"پرچم پیشنهادی سمبلیک" خود با وارد ساختن تغییراتی اندک در آن، بنام این گروه ارائه داده و امیدوارند که "این پرچم توسط همه نیروهای روشنفکر مبارز مورد تأئید و استفاده وسیع قرار گرفته، باعث وحدت و یکپارچگی هرچه بیشتر روشنفکران تورکمن گردد"! حتما و منجمله خود کانون فرهنگی- سیاسی خلق تورکمن!!
ر
این اقدام نشان میدهد که این افراد هنوز با موازین سالم و پذیرفته شده اخلاق سیاسی و اصول دمکراتیک در روابط و مناسبات یک گروه سیاسی با دیگر گروهها، فرسنگها فاصله دارند! زیرا، هیچ جمع یا گروهی آشنا و متعهد به رعایت این موازین و روابط هیچگاه بخود اجازه نمی دهد که پیشنهاد گروهی دیگر را با جزئی تغییرات و یا اصلاحاتی اندک بنام خود مستقیما به "ملت شایسته تورکمن و فرزندان صدیقش" ارئه بدهد، بلکه پیشنهاد خود را به گروه پیشنهاد دهنده اصلی برای وارد شدن به یک پلمیک سیاسی و نظری اقناعی با آن، ارائه میدهد تا در صورت اقناع آن گروه برای پذیرش پیشنهادات خود و یا در صورت اقناع خود در منطقی نبودن پیشنهاداتش، مشترکا آنرا با اصلاحات وارد آمده و یا با پذیرش اصل آن بدون هیچگونه تغییراتی به مردم ارائه میدهند.
ر
متأسفانه این امر نیز یکی از کاستی های اساسی در روابط درونی تورکمنهاست که باید با درک جدی اثرات مخرب آن در جمع تورکمنها، برای همیشه به کنار گذاشته شود!
ر

طرح گروه اتروتو

با این وجود، کانون فرهنگی- سیاسی، این "پرچم پیشنهادی سیمبولیک" جمعی که خود را "اتحادیه روشنفکران تورکمن" می نامند و آنرا "به ملت شایسته تورکمن" هدیه کرده اند، بعنوان پیشنهادی برای طرح پرچم خود تلقی و مورد ارزیابی قرار داده و پیشنهاد این افراد را بدلائل زیر منطقا و مطلقا رد کرده است. زیرا:ر
این افراد با طرح "پرچم پیشنهادی سمبلیک" خود خواسته اند ظاهرا در عین حفظ کلیت پرچم پیشنهادی کانون، ایده ای را بر آن تزریق بکنند که نه با هویت و نه با فلسفه این پرچم قرابت دارد و نه با بنیاد جهان بینی طراحان اصلی این پرچم و نه با استراتژی جنبش ملی- دمکراتیک تورکمنها و نه با منافع ملی آن سازگار است!
ر
آنها با تغییر رنگ طلائی پرچم پیشنهادی کانون به "رنگ قهوه ای متمایل به طلائی" آنرا، "نشانه موقعیت ژئوگرافیک و طبیعی تورکمنستان شمالی"، تعبیر و در حقیقت تحریف کرده اند، در حالیکه در طرح اصلی این پرچم که بعداز سالها مشورت و رایزنی های ممکن در خارج از کشور و بعضا با افرادی در داخل کشور، در سال ۱۳۸۵، انتشار بیرونی یافته است، در ان نه از "رنگ قهوه ای متمایل به طلائیی" خبری است و نه از استراتژی وحدت تورکمنستان جنوبی با "تورکمنستان شمالی"!
ر
در توضیح هویت و فلسفه "رنگ طلائی" در این پرچم پیشنهادی در ضمیمه طرح برنامه و اساسنامه هشتاد ونه صفحه ای کانون آورده شده استکه:
ر
"در منطقه تورکمنستان جنوبی و یا ایران، دو ناحیه آب و هوائی و سطح رشد اقتصادی و تمایزات نوع و شیوه معیشتی را در برمیگیرد. ناحیه شمالی آن که از منطقه سرخس و با در برگرفتن کوهپایه های کوپت داغ، آغاز میگردد، ظاهرا منطقه ایست نیمه خشک کوهپایه ای و استپی و صحرایی، با شوره زارهای وسیع. اما، در اصل وسیع ترین مراتع و بزرگترین مزارع کشت دیمی، بویژه گندم و معادن زیرزمینی در آن واقع شده و این ناحیه، همچون سرزمین طلائی تا دریای خزر امتداد یافته..." است!
ر
یعنی در اینجا صحبت از ناحیه شمالی سرزمین تورکمن در تورکمنستان جنوبی است و نه از "تورکمنستان شمالی" که دیگر با تبدیل شدن به یک کشور مستقل بنام "جمهوری تورکمنستان" معنای نامگذاری سابق خود را نیز از دست داده است!
ر
حتی اگر فرضا صحبتی از "تورکمنستان شمالی" نیز در اینجا بمیان آمده بود، کسی بغیر از افرادیکه نه از توصیف تاریخی و نه از منابع سرشار کافی و نه از وضعیت طبیعی این جمهوری کمترین اطلاعی دارند، قائل به "رنگ قهوه ای متمایل به طلائی"، "جهت ترسیم و تجسم آن به و به تصوری ذهنی و انتزاعی از این سرزمین متوسل نمی شدند! زیرا، ما نه تنها در کهن ترین منابع تاریخی بلکه حتی در داده های باستانشناسی مثلا سومریان، این سرزمین بعنوان "سرزمینی طلائی" وصف شده استکه سومریان با آنها رابطه تجاری داشته اند. در طول حاکمیت تزارها، این بخش از سرزمین تورکمنها، بعنوان "جنوبی ترین نقطه سرزمین مقدس روسیه" بعنوان "آفتابی ترین مستعمره روسیه" توصیف شده و یا در دوران تسلط بلشویکها بر آن بعنوان "زالتوی رسپوبلیکا" که منابع عظیم زیرزمینی آنرا مد نظر قرار داشت و به زبان تورکمنی بعنوان، "گونشلی رسپوبلیکا" برای توصیف وضعیت طبیعی آن و صفت
ر"آلتین توپراق" برای توصیف منابع مادی و نفتی آن بکار برده میشد!ر
امروزه، صفت "طلائی"، برای این جمهوری، نه بخاطر رنگ ظاهری آن که "طلائی" توصیف میگردد، بلکه بدلیل واقع شدن یکی از سرچشمه های اصلی تولید و صدور انرژی در جهان و رتبه چهارم آن با معادن شناخته شده گاز در دنیا و امکان قابلیت تبدیل شدن آن به بزرگترین منبع انرژی و وجود سی و سه عنصر شیمیائی از سی و چهار عنصر جدول معروف به "مندلیف" تنها در ناحیه "قارابوغاز" و معادن سرشار برم و ید که رتبه سوم را بعداز شیلی و ژاپن در تولید آن در جهان بخود اختصاص داده و معادن نمک که تنها تخته سنگ عظیم نمک به طول دویست کیلومتر در کنار آمی دریا، توانائی تأمین نمک دویست ساله جهان را بتنهائی دارا میباشد و با قابلیت جایگزینی انرژی خورشیدی با سه فصل آفتابی در سال با انرژی فسیلی برای مصرف داخلی خود و با وجود منطقه ای "طلائی"، بنام "قیزیل غایا" در استان بالقان با معادن سنگ اورانیوم و طلا و بدلیل تولید انبوه برای صادرات پنبه که آن نیز این جمهوری را معروف به مولد بزرگ "طلای سفید" در جهان کرده است و در کل برای توصیف ثروتهای عظیم زیرزمینی و روی زمینی آن بکار میرود!
ر
اما، اگر منظور این افراد از قائل شدن صفت "قهوه ای متمایل به طلائی" صرفا برای توصیف ظاهری طبیعت جمهوری تورکمنستان نیز باشد، باز نیز نادرست است. زیرا، طبیعت این کشور که عمدتا از کویر "قاراقوم" میباشد، صفت "قارا" به این کویر عظیم نه بخاطر رنگ سیاه و یا "متمایل به قهوه ای" بودن آن، بلکه از "قارا" در زبان تورکمنی بمعنای هیبت و بزرگی است و یا نشانه وسعت بیکران آن در دوره قدیم، اخذ شده است.
ر
"قاراقوم" یکی از معدود کویرهای زنده جهان است که با نباتات و وحوش ویژه خود و با آبهای زیرزمینی محدود اما کافی و با ساکنان مقاوم و سختکوش خود، پرورش دهنده میلیونها دام و بزرگترین منبع تأمین گوشت و نباتات جمهوری تورکمنستان است که رنگ آنرا خود مردم "ساری" و بعضا "قیزیل چأگه" می نامند!
ر

اما مهمتر از همه پرچم پیشنهادی کانون بهیچوجه حامل ایده اتحاد این دو سرزمین جدا شده به دو قسمت جنوبی و شمالی برخلاف تلاش این افراد برای جاانداختن این تفسیر غلط از آن مستلزم جداسازی قسمت جنوبی آن از ایران است نبوده و نشر این برداشت افراطی، گامی است در راه به انحراف کشانیدن مضمون اصلی جنبش ملی- دمکراتیک تورکمنها و تولید مستمسکی برای تشدید فضای استبدادی و امنیتی موجود در تورکمنستان جنوبی از طرف رژیم شوونیستی اسلامی و هموار ساختن ناآگاهانه راه سرکوبی هرگونه تلاش برای تشکل یابی روشنفکران تورکمن در منطقه، علیرغم نیت خیرخواهانه مبلغین ایده فوق میباشد.
ر
طرح اینگونه شعارها و یا نشر این ایده های رادیکال، امروزه با تحلیل از سیاست بازیگران اصلی سیاست جهانی و منطقه ای و با عدم آمادگی شرایط محلی آن، معنائی به جز خودکشی سیاسی در عالم سیاست ندارد!
ر
از طرف دیگر، در حالیکه دولت جمهوری تورکمنستان از زمان حاکمیت تزارها و بلشویکها تا به امروز از سیاست عدم شناسائی وجود ملتی بنام تورکمن و سرزمین متلق به آن در خارج از مرزهای کنونی خود تبعیت میکند و هیچگونه ادعای ارضی بر سرزمینهای ملی و تاریخی ملت تورکمن در خارج از این جمهوری ندارد، چگونه میتوان وحدت این سرزمین را به آنها تحمیل و امر ناخواسته ای را به کسی هدیه نمود و یا بنابه وصایای جنید خان
ر"ایسلنمه دیک زادی بریجی بولما!"ر
بنابراین، در شرایط فعلی، عقل سلیم و سیاست اصولی عاری از شتابزدگی و احساسات، حکم میکند که از سردادن شعارهای تند و افراطی و خطرناک چون، الحاق دو قسمت از یک سرزمین و وحدت یک ملت تقسیم شده و برافراشتن این ایده بصورت پرچمی برفراز خود کاملا دوری گزید. سیاست اصولی و استراتژی منطقی برای مبارزان و روشنفکران تورکمن با هر گرایش فکری و گروهی آنست که بنای آن بر تأمین حاکمیت ملی و وحدت بخشهای جدا شده آن در درون خود این سهمیه استعماری ایران از سرزمین واحد و تاریخی ملت تورکمن یعنی در تورکمنستان جنوبی، با خواست تأمین حاکمیت ملی خود تورکمنها بر آن استوار گردد و بر این اساس، مبارزات ملت تورکمن حول خواست های ملی- دمکراتیک آن، مبتنی بر کسب حاکمیت ملی با ساختار فدراتیو و با هدف تغییر ساختار سنتی و تمرکزگرایانه حکومت مرکزی بریک ساختار فدرالی و دمکراتیک در ایران باید به پیش برده بشود! تازانیدن اسب خیال در خارج از این محور که حاصل تجربه مبارزاتی و پژوهش و تحقیق درباره بافت حکومت و مناسبات سیاسی و تاریخی ملتهای تحت ستم با حکومت مرکزی در ایران از طرف مبارزین و روشنفکران تورکمن، طی سه دهه اخیر است، جز لطمه و آسیب رسانیدن به جنبش نبوده و تنها به کار سرکوبگران جنبش ملت ما خواهد آمد!
ر
بنابراین، رنگ "طلائی" پرچم پیشنهادی کانون و نه "قهوه ای متمایل به طلائی" آن بیانگر قسمت شمالی سرزمین تورکمن در تورکمنستان جنوبی و نه بیانگر ایده جدائی این سرزمین و الحاق آن به "تورکمنستان شمالی" و یا جمهوری تورکمنستان میباشد. این ایده در توضیح فلسفه و هویت این پرچم از طرف کانون، آنقدر بصورت کنکرت و موجز تدوین شده استکه هرگونه تلاشی برای تعبیر و یا تفاسیر از آنرا از همان ابتدا بی معنا و به ضد خود مبدل میسازد!
ر
اما، از اقدامات عجیب دیگر این افراد، وارد ساختن "عنصر ماه و ستاره را بعنوان سمبل مشترک ملت بزرگ تورک بدان"، است! البته این افراد مشخص نکرده اند که بر چه اساس و برمبنای چه مدارک محکم تاریخی و برپایه چه اندیشه فلسفی و ملی به این درجه از اطمینان و باور مطلق رسیده اند که "عنصر ماه و ستاره" "سمبل ملی و تاریخی ملت بزرگ تورک" است؟ زیرا، اسناد تاریخی و واقعیت امروزه استناد گسترده ملتهای غیر تورک و اصولا اسلامی، از این سمبل، جهت برجسته ساختن ایدئولوژی دینی خویش حتی در پرچمهای خود، بر حقیقتی غیر از باور مطلق این افراد در تعریف از این سمبل به نظر واحدی نرسیده و تعابیر و تفاسیر گوناگونی از آن دارند. مثلا در دائره المعارف "ویکی پدی" (vikipedi) در بخش مربوط به "تورکیه بایراغی" حداقل از هفت تفسیر متفاوت در مورد این نشان و یا سمبل نام میبرد که عبارتند از:
ر

ر* بنابه یک تفسیر، رنگ قرمز پرچم تورک، اتوریته و قدرت سنتی تورکها را بیان میکند و رنگ سفید، بمعنای قدرت، عظمت، عدالت و پاکیزگی است (این تفسیر، تعریف خود از هلال ماه و ستاره را مسکوت میگذارد)ر

ر* بنابه دیدگاهی دیگر، نشان هلال ماه در پرچم تورک، بمعنای "اسلامیت" و ستاره نیز بمعنای "تورک بودن" است و رنگ قرمز نیز بیانگر خونهای ریخته شده بر وطن است!ر

ر* بنابر دیدگاهی دیگر، نشان ماه وستاره بیانگر سمبلی استکه از آسیای میانه به ما رسیده و نشان "گؤک تورک" بودن و رنگ قرمز نیز "وطن" را بیان میکند.ر

ر* بنابه دیدگاهی دیگر؛ این پرچم (پرچم فعلی ترکیه)، بمعنای غیرقابل تغییر بودن پرچم دولت عثمانی است!ر

ر* بنابه تفسیر دیگر، ماه و ستاره برای نشان دادن خونهای ریخته شده سربازان تورک بر خاک وطن است!ر

ر* بنابه تفسیر دیگر، هلال ماه بمعنای "تازگی"، ستاره بمعنای "تورکی بودن" است!ر

ر* بنابه دیدگاهی دیگر، هلال ماه سمبل "تورک بودن" و ستاره بمعنای روی آوردن یا رویکرد به غرب است!ر

اختلاف این برداشتها و تفاسیر درحالیکه برای خود متفکران ترکیه از زمین تا آسمان بوده و آنها تاکنون با تمامی تحقیقات و بحثهای طولانی آکادمیک به یک تعریف واحد از آن نرسیده و مجبور به ارائه یکجای هفت تعبیر و تفسیر برگزیده خود از میان تعابیر مختلف در دائره المعارف شده اند، "شهامت" و جسارت جمعی بنام "اتروتو"، در ارائه تنها یک تفسیر و یک باور مطلق از نشان "ماه و ستاره"، بعنوان سمبل "مشترک ملت بزرگ تورک"، قابل توجه و تأمل میباشد!!
ر

سمبل مشترک باستانی؟

کسانیکه با تاریخ از دیدگاه "آنا کرونیسم"ر
( anachorinsm)
، بمعنای نابهنگامی و یا بی مرحله ای می نگرند، با بهم ریختن و درآمیختن زمان ها و با محو تفاوتهای اساسی بین دوره های مختلف تاریخی و بصورت وارونه، سراسر تاریخ خود را در قالب احساسهای امروزی، ایده ها، علائق فلسفی و پیشداوری های اخلاقی خود ریخته و بدین طریق راه فهم و شناخت رویدادهای گذشته، تکامل اجتماعی ملت خود و بنیانهای فکری و اندیشه های اجتماعی آنها را می بندند. این دیدگاه به شیوه قیاس به نفس، درباره احساسها و اندیشه ها و کردارها و دستاوردهای گذشتگان به نظریه پردازی و داوری می پردازند که درد بی درمان تاریخنگاران ناسیونالیست افراطی است که بویژه در میان تاریخنگاران فارس کاملا آشکار است.ر
در میان مفاهیم مدرن مهمترین و رایج ترین مفهومی که تاریخ نگاری "آناکرونیسم"
ر ( anachorinsm) معنای امروزی آنرا نادیده گرفته و بی هیچگونه تأملی آنرا به گذشته های دور تعمیم میدهد، مفهوم "ملت(nation) و مشتقات آن چون، ملیت، هویت و احساس ملی، غرور و افتخارات ملی، حاکمیت و زبان ملی، مرز و کیش و آیئن ملی، سمبل های ملی و... است که بسیاری از پدیده ها و مقوله های تاریخی را که معنا و منشاء خصلت دیگری داشته اند، در قالب این مفاهیم جدید ریخته و می کوشد آنها را با مفاهیم و با قواعد اجتماعی امروزه توضیح بدهد تا "تاریخی پرافتخار باستانی برای ملت" بتراشد. تا این "تاریخ"، نویدبخش "آینده ای پرافتخار"، برای ملت کنونی وی گردد!! درحالیکه مقوله "ملت" یا (nation) و مشتقات آن یکی از پدیده های مهم تغییرات نظام اجتماعی بشری در چند قرن اخیر استکه ریشه در دگرگونیهای کیفی جوامع اروپائی و در بنیان جهانبینی دنیاگرایانه آنها در گذار از قرون وسطی به عصر جدید دارند. ملت باوری، مقوله ای استکه بشریت هویت انسانی خود را با آغاز عصر جدید با آن تعریف میکند (عصر جدیدی از زمان فتح قسطنطنیه/ استانبول کنونی بدست سلطان محمد فاتح آغاز میگردد!) و داشتن دولت ملی را محور خواستهای خود قرار میدهد. اما در دوران باستان، همبودهای انسانی، هویت اجتماعی و انسانی خود را نسبت به تعلق به دولت و یا ملتی تعریف نکرده، بلکه این هویت از دو پایه فرهنگی، یعنی دین و زبان و تعلق بشری قومی و از پایه عینی وابستگی "سرزمینی"، سرچشمه میگرفته است!ر
بنابراین، اقوام تورک زبان نیز در دوره باستان نه متکی بر ملتی واحد بلکه متکی بر هویتی قومی، دینی و زبانی بودند و از دنیای یک کاسه ای بنام "ملت بزرگ تورک" با "سمبل مشترک" خود تنها امروز، می توان در نزد تاریخ نویسان ناسیونالیست افراطی یعنی نابهنگامگرایان تاریخ، سراغ گرفت!
ر
مقوله ای بنام "دنیای تورک" در آن دوره نه از یک ملت، بلکه از اقوامی ترک زبان چون هون ها، هیپتالها/ ابدالی، پارتها، گؤک تورکها، اوغوزها، اویغورها، خزرها، پچنک ها، قایی ها (اجداد عثمانیان)، سالتیـقلار یا سلجوقها، کاسپین ها، تاتارها و... ترکیب می یافت که از مغولستان تا دلتای رود دانوب در اروپا سکنی داشته و هریک تابع خوانین، پادشاهان و امرای نظامی خود بوده اند و نقطه اشتراک این اقوام با یکدیگر دین و زبان و فرهنگ شکل گرفته تقریبا در طی قرنها و سده های گذشته در این منطقه بزرگ و گسترده بوده است که در طول تاریخ از نه چندان رابطه مسالمت آمیزی با یکدیگر برخوردار بوده بلکه در مقاطعی بسیار روابطی خون آلود و خصمانه بین آنها برقرار بوده و هیچگاه هیچ قومی بدنبال کسب قدرت در این منطقه و یا خارج از آن نتوانسته است اتحادیه قومی و حتی قبیله ای با دیگر تورک زبانان تشکیل بدهد (بغیر از اتحاد مقطعی در مقابل هجوم دشمن مشترک). به همین دلیل نیز در مقاطعی تاریخی در کنار یکدیگر، محکوم به شکست از طرف بیگانگان شده اند!
ر
بنابراین در این دنیای رنگارنگ اقوام تورک نمی توان بدنبال یک "سمبل مشترک" گشت و با دیدگاهی "آناکرونیسم( anachorism) نسبت به تاریخ خود سمبلی را بعنوان سمبل مشترک آنها برای موجود خیالی خود بنام "ملت بزرگ تورک" در گذشته بسیار دور خلق نمود! اسناد و داده های باستان شناسی از این دوره نیز کاملا مؤید نظر فوق است. زیرا، در دوران باستان که بجای پرچم، درفش و یا "بلگی" مرسوم بوده است، نشان "هلا ل ماه و ستاره" سمبل مشترک تمامی طوایف تورکمن نبوده، بلکه هر قومی در ابتدا، نشانها و یا درفش های خاص خود تا شکلگیری تأملات روحی مشترک خود از توتمیسم (طبیعت یا حیوان پرستی) به نهان پرستی و یا یگانه پرستی را داشته است.
ر
اما، این روح مشترک در میان اقوام تورک؛ همان "تانگری" یا آسمان بود که با چشمانی هستی بخش بنام خورشید به آنها می نگریست و بعنوان یک قدرتی لایزال همیشه با سیاهی در یک نبرد غالب و مغلوب قرار داشت که حتی بعد از پذیرانیدن اسلام به این اقوام در قرن دهم و یازدهم و عمدتا از طرف سامانیان و نه اعراب، باز این "تانگری" مترادف با همان "الله" عربها که از زبان عبری بمعنای "روح" بعاریت گرفته شده است، به خدای دین جدید مبدل میگردد!
ر


پرچم گؤک تورک ها

در دوران باستان در میان اقوام تورک و اقوام دیگر همانگونه که فوق بدان اشاره رفت، بجای پرچم امروزی، درفش و یا "بلگی" مرسوم بوده است. بدلیل زیستگاه مشترک این اقوام در یک منطقه گسترده معین و بدلیل برخورداری آنها از یک ریشه زبانی کاملا مشترک، بسرعت "تانگری" به خدای تمامی اقوام تورک زبان مبدل گشته و سمبل و یا درفش ماه و خورشید در تمایز با سمبل دیگر اقوام همسایه آنها به سمبل آنان از زمان پارتها مبدل میگردد. ماه، بعنوان بیانگر آسمان یا (گؤک تانگری) و خورشید بمعنای مرکز یا چشم هستی بخش آسمان و غالب همیشگی بر سیاهی بدنبال ظلمات و تاریکی!ر
تصویر زیر یک سوار زره پوشیده پارتها یا اشکانیان را نشان میدهد که درفش با شمایل خورشید در درون هلال ماه یا در درون مظهر آسمان با دو سرشاخه رو به زمین یک نیزه به نشانه تسلیم و سر فرود آوردن قدرت زمینی در مقابل این قدرت آسمانی و یا بنابه تفسیری دیگر نشانه صلح طلبی پارتها را در دست دارد.
ر



اما با غلبه ساسانیان بر آسیای میانه و فلات ایران، بعنوان یک قوم غیربومی و مهاجر و بیگانه با فرهنگ و ادیان این مناطق، آنها بنابه خوی عقب مانده خود نسبت به تمدنهای پیشرفته موجود در آن، سمبل و یا درفش اقوام تورک را با سمبلی از اعتقادات توتمیستی خود جایگزین ساختند. تصویر زیر یک سوار جنگی دوره ساسانیان را نشان میدهد که قوچ وحشی را بعنوان سمبل قدرت و جنگندگی و مطابق با اعتقادان روحی عقب مانده خود نسبت به پارتها، برافراشته اند.
ر

اما با تسلط سلجوقیان برکل فلات ایران، آسیای میانه و خاورمیانه و با اینکه خلیفه اسلام خطبه بنام طغرل بیگ خوانده و وی را "سلطان ممالک اسلامی" خوانده بودند، و با اینکه تا آنموقع اکثر اقوام تورک زبان به دین اسلام گرووینانیده شده بودند، آنها بجای استفاده از نشانها و سمبل اسلامی، با ترجیح هویت قومی خود بر هویت دینی، مجددا سمبل خورشید و ماه با همان دوشاخه برگشته برزمین از یک نیزه و با اضافه نمودن دوبال به این درفش بمعنای فرشته نجات بخش و یا تفسیری دیگر برای برجسته ساختن خصلت صلح طلبی اقوام تورک برافراشتند.
ر
قوم سالتیق یا سلجوق نیز مانند دیگر اقوام تورک زبان در درون خود از یک ساختار قبیله ای ایلی برخوردار بود که در عین پایبندی بر مجموعه سنتها و قوانین قوم خود، ویژگیها و قواعد درون قبیله ای خود را نیز حفظ میکردند. قبائل بزرگ سلجوق چون سلجوقهای عراق (عجم)، سلاجقه شامات، سلاجقه روم و سلجوقهای فارس که همگی از سلجوقهای بزرگ یا مرکزی تبعیت میکردند، در عین حال شامل نشانها وشمایل خاص در حیطه فرمانروائی خود داشتند. مثلا سلجوقهای روم درفشی شمایل به عقاب دو سر داشتند که با آغاز جنگهای صلیبی، صلیبیون به اذعان خود غربیها (منجمله در کتاب ایران به نوشته ژنرال سرپرسی سایکی) این نشان را آز آنها اقتباس و بسیاری از کشورهای اروپای امروزی به آرم خود مبدل ساخته اند.
ر

پرچم سلجوق ها

با آغاز جنگهای صلیبی که معنائی بجز هجوم استعمارگرانه و غاراتگرانه غرب به شرق نداشته است، رهبری اولین مقاومت پیروزمندانه با اینهجوم از طرف سلجوقیان بزرگ و یا مرکزی و با پادشاهی نامی آنها "آلپ آرسلان" صورت میگیرد و با هجوم دوم آنها این رهبری از طرف "قلیچ آرسلان" از سلجوقهای روم و با فروپاشی و تزلزل سلسله سلجوقی این مقاومت بر دوش سلف آنها یعنی عثمانیان می افتد. در دوره عثمانیان جنگ صلیبی کاملا شکل دینی برخود میگیرد و چون شمایل و علائم دینی چون صلیب(خاچ) از همان آغاز جنگ به سمبل مهاجمین صلیبی مبدل شده بود، از طرف مقابل نیز شمایل دینی هلال ماه و ستاره، بعنوان سمبل "امت مسلمان" بر پرجم سرخ تورکها که نه نشانه "خونهای ریخته شده سربازان تورک"، بلکه نشانه طلوع سرخ فام قدرت جدید تورکها میباشد، جای شمایل و سمبل قومی سلجوقیان را گرفته و به سمبل "مسلمانان تورک" در مقابل خاچ صلیبیان مبدل میشود. سمبلی که با سقوط خلافت عربها بر مسلمانان جهان و با انتقال این خلافت بر تورکهای عثمانی، بعنوان سمبل اصلی "قوم مسلمان" کاملا در میان آنها به نشانه استمرار خلافت از طرف عثمانیان، تثبیت میگردد!ر
با تبدیل شدن مستعمرات عثمانیان و انگلیسها در آفریقا و خاورمیانه و خاور دور به کشورهای "مستقل" جدید که تماما جزو "اقوام مسلمان" بشمار میآمدند، آنها نیز جهت برجسته تر ساختن تمایز خود از دیگران (یهودیان، بوائیان و صلبیون) و نمایاندن ایدئولوژی دینی خود، سمبل اسلام یعنی هلال ماه و ستاره را بر پرچمهای عمدتا با زمینه سبزرنگ بعنوان رنگ اسلام، نقش میکنند. دولتهایی از مالزی تا لیبی، از الجزایر تا موریتانی، از مصر تا پاکستان، از سریلانکا تا شهر- دولتهای عربی و از تونس تا صحرای غربی چاد و... که هیچگونه رابطه ای بغیر از رابطه دینی با "ملت بزرگ تورک" ندارند این سمبل دینی را برای پرچمهای ملی خود برمی گزینند!
ر
با شکلگیری نهادهای بین المللی امداد رسانی، چون صلیب سرخ، علامت صلیب این سازمان جهانی، بعنوان اصلی ترین مشکل برای گسترش دامنه فعالیت آن در کشورهای مسلمان مطرح میگردد و در عالیترین مجمع جهانی یعنی در سازمان ملل برهبری عربستان سعودی از طرف کشورهای مسلمان به این سمبل اعتراض و فعالیت آن را در کشورهای مسلمان تحریم میگردد! تا جائیکه سازمان ملل مجبور به تصویب دو نشان و یا سمبل برای یک سازمان امداد رسانی جهانی یعنی هلال ماه و ستاره بعنوان سمبل اسلامی در کنار خاچ/ صلیب گشته و از آن تاریخ تا به امروز این سازمان در مناطق مسلمان نشین جهان حتی در گذشته در جمهورهای مسلمان نشین شوروی سابق بعنوان یک کشور لائیک تحت سمبل هلال ماه و ستاره فعالیت میکند!
ر
بنابراین، سمبل هلال ماه (قیزیل یئلدیز یاریم آی) هرچند از زمان عثمانیان به پرچم اقوام تورک زبان راه یافته است، اما وسعیترین کاربرد را در میان کشورهای مسلمان جهان دارد. زیرا، این سمبل ریشه در الوهیت دینی و نه در سنن و باورهای مشترک اقوام تورک دارد!
ر
این افراد (اتروتو) مدعی شده اند که "عنصر ماه و ستاره بعنوان سمبل مشترک ملت بزرگ تورک بدان افزوده است تا... در برگیرنده عنصر و معرف خصیصه ملی و اتنیکی ما نیز باشد"! آیا فقط با استفاده از سمبل در پرچم استکه آن دارای "عنصر و معرف خصیصه ملی و اتنیکی" میگردد؟ مگر پرچمهای کشورهای اروپای مرکزی، مانند آلمان، بلژیک، ایتالیا، فرانسه... و حتی روسیه چون دارای نشان و "عنصر"ی نیستند، فاقد "معرف خصیصه ملی و اتنیکی" هستند؟
خصلت و معرف ملی یک پرچم نه با چسبانیدن سمبلی ملی بر آن، بلکه از یکسو بدلیل غیرقابل تکرار و یا بی شباهتی و منحصر بودن آن در میان دویست پرچم برسمیت شناخته شده در جهان از طرف سازمان ملل تأمین میگردد. همانگونه که پرچم پیشنهادی کانون با رعایت این اصل، منحصر بفرد و شبیه هیچ پرچمی در جهان نیست. از سوی دیگر "خصیصه ملی و اتنیکی" بر پرچم با تلاش برای جلب احترام یک ملت بدان و قبولانیدن آن بعنوان سمبل ملی و نشانی از اراده واحد ملی آنها و با کاربرد گسترده پرچم از میادین ورزشی تا میادین مبارزه، از میادین بزم تا میادین دیپلوماسی، تأمین میگردد و بتدریج تعلق آن به ملتی مفروض در اذعان عمومی جای خود را باز کرده و به صورت امری معمولی، ثابت و پایدار درمیآید و نه از طریق دستکاری و تلاش برای تغییر هر از گاهی آن برای وارد ساختن تمایلات ایدئولوژیکی یا سیاسی خود بر پرچم و یا با توهم پراکنی در اطراف هویت و فلسفه اصلی آن بدست میآید!
ر
مکان اصلی کاربرد "خصیصه ملی و اتنیکی" برای نیرویی که درصدد فراروئیدن بر ملتی نوین با تحاد داوطلبانه دیگر گروههای ملی و اتنیکی در جمهوری فدرال ایلرکی تورکمنستان در آینده هستند نه در پرچم ملی که متعلق به تمامی شهروندان برابر حقوق آن با ملیتها و مذاهب گوناگون از "قوشغی" یعنی از محل اتصال مرزهای سه دولت ایران، افغانستان و جمهوری تورکمنستان تا دریای خزر با مالکیت ملی و مسلم تورکمنهای جنوبی بر کلیت آن است، نبوده بلکه در پرچم دولتی و در "گرب" یا آرم ملی استکه بنابه پیشنهاد دولت ملی آینده تورکمنستان جنوبی، یعنی جمهوری فدرال تورکمنستان جنوبی به مجلس ملی و فدرال آن جای میگیرد!
ر
شاید بروز شائبه تعلق "عنصر ماه و ستاره را بعنوان سمبل مشترک ملت بزرگ تورک" در میان این افراد، اقدام فریبکارانه کوتوله های سیاسی بعضی از جمهوریهای آسیای میانه و آذربایجان، بدنبال فروپاشی شوروی در برافراشتن پرچمهایی با هلال ماه و ستاره باشد؟ در آندوره رؤسای جمهوری های تورک زبان، چون تورکمنستان، آذربایجان، اوزبکستان و حتی جمهوری فدرال تاتارستان جهت تظاهر به تغییر ایدئولوژی خود از کمونیسم به اسلام جهت تداوم حاکمیت خود حتی بعداز فروپاشی شوروی بر این جمهوریها، شتاب آلود هلال ماه و ستاره را بعنوان سمبل اسلام و نه بعنوان "سمبل مشترک ملت بزرگ تورک" بر پرچمهای نوین این جمهوری حک کردند و بعضی از آنها نیز فراتر رفته و برای تحمیق هرچه بیشتر توده ها در جمهوریهای خود به مکه و حج رفته و بعنوان گربه زاهد و عابد به حاکمیت خود ادامه دادند! اما، نباید از نظر داشت که در این میان تنها جمهوریهای قیرقیزستان و قزاقستان بود که ایدئولوژی کمونیستی سابق را در مقوله پرچم با ایدئولوژی ملی جایگزین ساخته و پرچمی با مختصات اعتقادان اقوام تورک زبان یعنی نقش خورشید بر زمینه آبی آسمانی به نشانه "تانگری" را برافراشت!
ر

پرچم قزاقستان و قیرقیزستان ر
در تورکمنستان نیز سمبل انتخاب شده برای آرم دولتی، "گرب" را کاملا منطبق با روح و هویت ملی تورکمنها دانست که عبارت از یک دایره هشت ضلعی برگرفته از نقش اصلی "گؤل"، قالی تورکمنی میباشد که بیانگر نقش خورشید، بعنوان سمبل باستانی اقوام تورک و یا قوم اغوزها است. پرچم دولتی این جمهوری نیز با نقش یک عقاب پنج سر به نشانه پنج ایالت موجود در آن اقتباس از درفش عقاب دو سر دوران سلجوقهای روم میباشد!ر

در خاتمه بجاست که اشاره ای کوتاه بر بعضی مضامین ادبیات بکار گرفته از طرف این افراد در اطلاعیه کوتاه آنها، بشود.
ر
اولا: درباره ترمین "گونه ی تورکمنیستان" - کلمه "گـۆنه ی"
ر guney در ادبیات تورکمنها بیانگر مکان نبوده بلکه زمان است و بیان مکان در زبان تورکمنی برخلاف ادبیات تورکها و یا آذربایجانیها با استفاده از کلماتی چون ر"ایلری"، "غایرا"، "یوقاری"، "آشاق"، "دمیرغازیق" (شمالغرب) صورت میگیرد و حرکات "گون" (خورشید) نزد تورکمنها تماما بیانگر زمانهای گوناگون در طی شبانروز مانند "دانگ"، "گون اورتا"، "اکینـنی" و "آغشام" و غیره میباشد! بنابراین بجاست که منطبق با ادبیات رسمی و حتی عامیانه تورکمنها بجای "گۆنه ی تورکمنیستان"، ترمین "ایلرکی تورکمنیستان" بکار برده شود!ر
دوما: درباره "ملت بزرگ تورک"- صفت "ملت بزرگ تورک" در بیانیه این افراد بعاریت گرفته شده از ادبیات شوونیسم فارس و روی دیگر سکه "ملت بزرگ فارس" میباشد. تاریخ نگاری آناکرونیسم، ناسیونالیستهای افراطی فارس که با وارونه ساختن نابهنگامی تاریخی برای جبران حقارت تاریخی خود در مقابل ملتهایی چون اعراب و تورکان و القاء غروری کاذب و افتخاراتی ناداشته به ملت فارس، قائل به وجود "ملت بزرگ باستانی فارس" در اعماق تاریخ بجای قوم فارس بوده در ادبیات شوونیستی خود همیشه اصطلاح "ملت بزرگ فارس" را برای خوار و حقیر و کوچکتر جلوه دادن ملتهای دیگر ایران بکار می برد! در مقابله با این شوونیسم ما حق آنرا نداریم که با کپیه برداری از این تز شوونیستی و خود برتربینی کاذب شوونیستهای فارس، عنوان "ملت بزرگ تورک" را بکار ببریم که در این صورت ما نیز مبدل به بنیانگذاری شوونیسمی دیگر در مقابل آن خواهیم گردید!
ر
اساسا در دنیا هیچ ملتی بزرگ یا کوچک نیست، بلکه تمامی ملتها بدون در نطرداشت تعداد جمعیت و یا قدرت نظامی و اقتصادی خود، با یکدیگر در برایر مجامع حقوق بین المللی و از لحاظ حقوق طبیعی و حق مالکیت بر سرزمین و سرنوشت خود برابرند. همانگونه که لیختن اشتاین چهل هزار نفری با چین یک میلیار و سیصد میلیونی، با برخورداری از یک حقوق برابر و واحد در پهنه جهانی و کشوری دو ملت و دو کشور برابر هستند! بنابراین، این تنها شوونیستهایی از نوع پان ایرانیستهای ایرانی هستند که با بزرگ یا کوچک قلمداد ساختن ملتها، برای خود حقوقی برتر و برای دیگران حتی حق حیات نیز قائل نیستند.
ر
سوما: مقوله "ملت بزرگ تورک" نه مقوله ای واقعی، بلکه نامی است مجازی و انتزاعی و جدا از ملتهای تشکیل دهنده تورک زبانان وجود خارجی و عینی ندارد! همانگونه که در طبیعت مقوله ای بنام "میوه" امریست مجازی و انتزاعی و بدون عناصر تشکیل دهنده آن چون "سیب، گلابی، هلو..." غیرقابل لمس و رویت و غیرعینی و غیرواقعی و وجود خارجی نخواهد داشت!
ر
اگر در دوران باستان این اقوام تورک بودند که "تورک دونیأسی" را تشکیل میدادند، در دوران فعلی هریک از این اقوام در شرائط و وضعیت متفاوت با فراروئیدن به دولت- ملتها تشکیل دهنده این "تورک دونیأسی" هستند و بدون وجود ملت تورکمن، تورک تورکیه، ملت تورک آذری و جمهوریهای مستقل تورک زبان آسیای میانه و اویغورها و باشغیرها، تاتارها... ملت تورک زبانها در تنوع و گوناگونی فنوتیپی، دینی و مذهبی، خلق و خوی ها، فرهنگهای غذایی متفاوت آنها، در لهجه ها و گویش های متفاوت، در هنرها و موسیقی های متنوع، خلقیات و تألمات روحی و روانی متعدد آنها است و زورچپان کردن این ملتها در مقوله ای مجرد و خیالی بنام "ملت بزرگ تورک" منجر به نابودی عناصر تشکیل دهنده آن و تنوع و یگانگی چندگانه ملتهای تورک زبان میگردد! همانگونه که اگر در طبیعت برای یک کاسه کردن آن تنها یک گیاه با تنها یک جاندار باقی گذاشته میشد، امروزه ما با "طبیعتی" غیرمتنوع، زشت و کسالت آور و در اصل با نابودی آن مواجه شده بودیم. زیرا، زیبائی طبیعت و اجتماع انسانی در تنوع و رنگارنگی و زنده بودن آن است!
ر
و بالاخره به افرادیکه بنظر میرسد با دور زدن پایه های نظری مبحث مورد نظر خود و بدون مطالعه و پژوهش کافی در اطراف آن، به صحنه عمل سیاسی جهیده اند، این توصیه دوستانه را داریم که حداقل قبل از وارد شدن به عرصه عمل سیاسی که مستلزم یک بار تجربی بزرگ و اندوخته ای فراوان از اندیشه فلسفی و سیاسی و علمی است، لااقل در مخفف سازی نام "گروه" خود که امری اولیه و ساده ایست، دقت لازم را مبذول بدارند. زیرا مخفف و یا کوتاه شده نام اختصاری "اتحادیه روشنفکران تورکمن" که از طرف آنها بعنوان "اتروتو" مطرح شده، نیست. زیرا در مخفف سازی نامی که عبارت از چند کلمه ایست، تنها حروف اول کلمات در کنار یکدیگر چیده می شود. مثلا " USA " که مخفف United State of America میباشد . اگر این مخفف سازی به سبک کار این افراد با گرفتن دو حرف از اول هر کلمه صورت میگرفت، دنیا اکنون با نام عجیب و غریبی چون (Un St Am) بجای USA" مواجه شده بود! بنابر قاعده مخفف سازی نام این "گروه" نیز نه "اتروتو"، بلکه "ارت" میشود. در مخفف سازی نامی که تنها از یک کلمه است مانند نام تورکیه و یا سوئد و سوئیس، این امر یعنی انتخاب حروف مخفف بدلخواه صاحب نام صورت میگیرد. اما در مخفف سازی نامی که از یک کلمه دو سیلابی چون
ر"تورکمنیستان" به عمل می آید، یک حرف از اولین حرف هر سیلاب گرفته میشود، مثل ( TM) یعنی تورکمنیستان!
ر

کانون فرهنگی- سیاسی خلق تورکمن

ر4 یولی2008